معرفی گیاه -آئونیوم Houseleek tree

آئونیوم Aeonium به خانواده  Crassulaceae و راسته  Saxifragales تعلق دارد و دارای حدود 35 جنس مختلف است که اکثر آنان بومی جزایر قناری و برخی به شمال و شرق آفریقا تعلق دارند. آئونیوم گیاهی همیشه سبز است و بسیاری از انواع آن ساقه ندارند و یا ساقه کوتاهی دارند اما در برخی دیگر به تدریج با رشد گیاه و ریزش برگهای پایین، ساقه ارتفاع می یابد. ساقه کرم مایل به قهوه ای رنگ است و ارتفاع اکثر نمونه هایی که امروزه به عنوان گیاهانی زینتی تحت کاشت و پرورش هستند بین 30 سانیتمتر تا یک متر می باشد . 

رنگ برگسار نیز متنوع است و از سبز کم رنگ تا بنفش تیره که گاه مشکی به نظر می‌رسد. در شرایط مناسب این گیاه می تواند گل نیز تولید کند.یکی از محبوبترین انواع آئونیم گونه aeonium arboreum zwartkop است و دلیل محبوبیت آن رنگ بسیار جالب برگسار بالغ آن می باشد که بنفش بسیار تیره است که گاهی مشکی به نظر می رسد.

تگلها به رنگهای کرم، زرد، صورتی و گاهی نارنجی و یا قرمز هستند و در اکثر نمونه های این گیاه شاخه و یا دسته برگی که گل در انتهای آن تشکیل شده است، بعد از اتمام فصل گلدهی خشک خواهند شد. در بین این گیاهان مشاهده شده است. آنونیوم به طور کل به هوای سرد حساس است و چنین شرایطی مانع از رشد مناسب آن می شود.   به این گیاه در زبان انگلیسی Houseleek tree گفته می شود.

جالب اینجاست که در برخی از انواع آئونیم در زمان گلدهی قسمت مرکزی دسته برگ به شکل ساقه ای بلند در آمده که در واقع دم گل آذین محسوب می شود و در انتهای آن گلها شکل می گیرند. همچنین فاصله بین برگها نیز بیشتر می شود.که نمونه آنرا در تصویر زیر مشاهده می کنید.

آبیاری: آئونیوم به آب کمی نیاز دارند به طوری که در طی تابستان هر 15 روز یکبار و در طی زمستان هر ماه یک مرتبه آبیاری برای آنان کافی است . البته اگر خواهان رشد مناسب آنان در طی فصول رشد هستید بهتر است هر زمان که سطح خاک و همچنین سطوح زیرین خاک تا عمق 2-1 سانتیمتر خشک شده بود گیاه را آب دهید. در فصول سرد این گیاه به آب کمتری نیاز دارد.البته در این مورد در بین گیاهان آئونیوم تفاوت وجود دارد. بدین معنی که نمونه های کوچک اندام و بدون ساقه را گاهی باید در طی رکود و فصل سرد آبیاری کرد تا خاک خشک نشود اما نمونه های ساقه دار که شبیه درختچه رشد می کنند( همانند Aeonium manriqueorum, Aeonium ciliatum, Aeonium davidbramwellii,Aoenium undulatum و Aeonium hierrense را می توان کمتر آب داد به نحوی که خاک تا حد زیادی خشک شود که البته این مسئله موجب چروکیدگی برگسار و همچنین ریزش برخی از برگهای آن خواهد شد اما اگر چنین عمل نشود و به آبیاری گیاه ادامه دهید، از آنجا که گیاه در حالت رکود است و آبی مصرف نمی کند، احتمال پوسیدگی ریشه افزایش می یابد.  همچنین در هنگام آبیاری اگر از آب ولرم استفاده کنید بهتر است.

دما: این گیاهان به سرما حساس هستند . البته توانایی تحمل سرما در انواع مختلف آن متفاوت است و برخی انواع حتی تا 4- درجه سانیتگراد را می توانند تحمل کرده و از بین نروند اما برای اکثر نمونه ها گفته می شود که نزول دما به زیر 10 درجه سانتیگراد موجب کاهش رشد این گیاه و ریزش برگهای آن خواهد شد. البته توجه داشته باشید که ریزش تعدادی از برگهای این گیاه در فصل رکود امری طبیعی و عادی است اما اگر هوا به شکل نامناسبی نیز سرد باشد این ریزش با سرعت بیشتر و به شکل گسترده تری صورت می گیرد. اگرچه این گیاه گرما را بیش از سرما دوست دارد اما بهترین رشد را در دمای 25 درجه سانتیگراد انجام می شود و هر مقدار دمای هوا بیشتر باشد باید آبیاری آنرا با دقت بیشتری انجام داد تا گیاه خشکی نکشد. گرمای بیش از اندازه هوا به همراه خشکی کشیدن گیاه منجر به رکود تابستانه این گیاه و عدم رشد آن خواهد شد. همچنین دمای زیاد به همراه اشعه های سوزان آفتاب از دلایل ریزش برگهای این گیاه هستند.

نور: در مکانهایی با آفتاب مستقیم و همچنین نیمه سایه رشد می کند. به طور کل  انواع آئونیوم که برگهای سبز دارند در مکانهای نیمه سایه بهتر رشد می کنند و انواعی که رنگ بنفش را در برگهای خود دارند (همانند Aeonium arboretum )آفتاب مستقیم را می پسندند.  البته برای شرایط نور مستقیم آفتاب استثنائاتی نیز وجود دارد . بدین صورت که در روزهای گرم تابستان و بخصوص در بعد از ظهر بهتر است که این گیاهان در معرض اشعه های داغ و سوزان آفتاب قرار نگیرد در غیر این صورت نوک و حاشیه برگهای گیاه خواهد سوخت. از طرفی نور مستقیم آفتاب در طی ماه های سرد زمستان و یا مواقعی که دما حدود 25 درجه و کمتر است به رشد این گیاه کمک می کند.

خاک: خاک باید از زهکش بسیار خوبی برخوردار باشد به عنوان مثال می توان از مخلوط خاک دو قسمت شن +یک قسمت پیت موس+ یک قسمت خاک معمولی و یا سه قسمت خاک معمولی + یک قسمت شن  استفاده کرد. گلدانهای سفالی به دلیل تهویه بهتر خاک برای این گیاهان مناسب تر از گلدانهای پلاستیکی ویا فلزی هستند. تا زمانی که خاک زهکش خوبی داشته باشد این گیاه می تواند فقر خاک را نیز تحمل کند. اما هر مقدار که خاک غنی باشد اما در آبیاری زیاده روی شود و یا بافت خاک سنگین باشد و آب را نگهدارد گیاه از بین خواهد رفت . در مورد کوددهی این گیاه نیز باید گفت کود چندان زیادی نیاز ندارد و یک یا دو مرتبه در طی فصول رشد (در بهار یا تابستان ) می توان  از یک کود کامل و محلول مخصوص گیاهان آپارتمانی که میزان نیتروژن- فسفر- پتاسیم آن یکسان است استفاده کرد. این گیاه هر ساله به تعویض گلدان نیازی ندارد و هر چند سال یکبار با توجه به میزان رشد گیاه و کوچک شدن گلدان می توان نسبت به تعویض گلدان گیاه اقدام کرد.

تکثیر: نمونه هایی را که ساقه های بلندی دارند را می توان با قلمه ساقه تکثیر کرد. ساقه را از چند سانتیمتری زیر یک دسته برگ جدا کنید به شکلی که قلمه در حدود 10 سانتیمتر طول داشته باشد و 2-1 روز در مکانی خشک و بدور از نور مستقیم قرار دهید تا رطوبت اضافه را از دست بدهد. می توان این ساقه را در شن مرطوب کاشت کرد و به مدت یک هفته نیز آب نداد. سپس آبیاری را به تدریج شروع کرد و برنامه آبیاری گیاهان بالغ را در پیش گرفت.

اما نمونه هایی که یا ساقه ندارند و یا ساقه بسیار کوتاهی دارند را با کمک قلمه برگتکثیر می کنیم. در نمونه هایی که ساقه کوتاه دارند برگها را با قسمتی از ساقه به طول 3-2 سانتیمتر باید جدا کرد و در نمونه های بدون ساقه تنها کافی است برگها را از نزدیکی مرکز دسته برگ جدا کرد. قلمه ها  به مدت 2-1 روز در مکانی خشک و بدور از نور مستقیم آفتاب  نگهداری می شوند تا رطوبت اضافی خود را از دست بدهند. برای کشت می توان از شن مرطوب و یا مخلوط یک سوم شن درشت + یک قسمت خاک معمولی + یک قسمت پرلایت و یا هر ترکیب دیگری که سبک است و زهکش خوبی دارد استفاده کرد. قلمه برگ که کمی ساقه را نیز به همراه دارد را طوری در بستر کاشت قرار دهید که ساقه در داخل خاک و برگ بیرون از خاک باشد . قلمه برگ را نیز تا نیمه در بستر کاشت فرو کنید. گلدان را در مکانی گرم و روشن حداقل با هفت ساعت روشنایی اما به دور از نور مستقیم آفتاب بگذارید. بعد از کاشت قلمه بستر را مرطوب کنید اما برنامه آبیاری را همانند یک گیاه بالغ انجام دهید و از خیس کردن بیش از اندازه بستر بپرهیزید. بهترین زمان قلمه گیری برای اکثر انواع گیاه آئونیوم پاییز است  و دمای مناسب برای ریشه زایی قلمه ها حدود 24-23 درجه سانتیگراد است.  زمان ریشه دهی قلمه ها نیز 15 الی 25 روز است. قلمه ها را حدود سه ماه بعد می توان به گلدانهایی مستقل منتقل کرد.

 برخی از نمونه های گیاه آئونیوم می توانند از کنار گیاه اصلی ، پاجوشهایی نیز تولیدکنند که این پاجوشها را ی توان جدا کرد و در تکثیر این گیاه استفاده کرد. همچنین در مورد انواعی که پاجوش فراوانی تولید می کنند می توان در زمان تعویض گلدان گیاه و با عمل تقسیم بوته گیاه را به دو یا چند قسمت تقسیم کرد و هر قسمت را به عنوان گیاهی مستقل در گلدانی جداگانه کاشت کرد.

از  بذرهای برخی از انواع این گیاه نیز می توان برای تکثیر آن استفاده کرد . بذرها در صورت تشکیل شدن بسیار ریز و همانند گرد و غبار هستند  باید بر روی سطح خاک پخش شوند و با خاک نیز پوشانده نشوند. جوانه زنی در طی 10-5 روز روی می دهند . زمانی که نهالها ظاهر شدند می توان در صورت سرد بودن محیط آفتاب را به شکل مستقیم بر روی گیاه بکار برد و اگر هوا گرم است ظرف محتوی گیاهان تازه جوانه زده را درمکانی نیمه سایه قرار دهید. همچنین اجازه ندهید که خاک به شکل کامل خشک شود اما از زیاده روی در آبیاری نیز بپرهیزید. بهتر است زمانی که سطح خاک تا حدودی رطوبت خود را از دست می دهد گیاهان جوان را آبیاری کنید.

آفات و بیماری: یکی از آفات رایج این گیاه شپشک آرد آلود است که در پست مربوط به این حشره می توانید اطلاعات مربوط به آنرا مطالعه کنید. از بیماری های گیاه نیز میتوان به پوسیدگی ریشه که ناشی از آبیاری بیش از اندازه و یا بافت سنگین و زهکش نامناسب بستر کاشت است اشاره کرد.

هرس: این گیاه معمولا به هرس نیاز ندارد مگر زمانی که گل بدهد. زیرا بعد از گلدهی قسمتهایی از گیاه خشک خواهند شد. در نمونه هایی که شکل درختچه هستند و ساقه های قابل توجهی دارند ساقه ای که در انتهای آن گل تشکیل شده است بعد از گلدهی خشک خواهد شد. در نمونه های دیگر نیز دسته برگی که در انتهای آنان گل تشکیل شده است خشک خواهند شد. این قسمتهای خشک را بهتر است از گیاه جدا کرد تا رشد و توسعه برگهای جدید تحریک شود.

توجه: از این خانواده قبلا گیاهی با نام ساق عروس (اشوریا) معرفی شده است که برخی از انواع ان شباهت زیادی به گیاه آئونیوم دارند . می توانید در این آدرس اطلاعات مربوط به ساق عروس را مطالعه کنید.