معرفی گیاه - کاج مطبق (آروکاریا) Norfolk Island Pine

کاج مطبق (آروکاریا) با نام علمی Araucaria excelsa از خانواده  Araucariaceae   که بومی جزیره نورفولک واقع در اقیانوس پاسیفیک بین نیوزلند و استرالیا است و به همین دلیل نام انگلیسی این گیاه کاج جزیره نورفولک Norfolk Island Pine می‌باشد. به بیان دیگر مقاوم بودن این گیاه در برابر نمک و باد آنرا مناسب نواحی ساحلی می‌نماید و به همین در چنین جزایری به خوبی رشد می‌کند. این درخت در موطن خود میتواند به ارتفاع 65-50 متر و قطر تنه 1.75-1.25 متر نیز برسد. در خارج از وطن اصلی و در مناطقی که زمستان بسیار سردی دارند می‌توان  این گیاه را در گلدان نگهداری نمود که در چنین شرایطی به کندی رشد خواهد کرد و معمولا به ارتفاع 1.5 متر خواهد رسید  برای ملاحظه و خرید کاج مطبق کلیک کنید.

توجه داشته باشید که اگر انتهای ساقه‌‌های این گیاه آسیب بیند یا قطع شود به جای یک ساقه، چندین ساقه از آن نقطه شروع به رشد می‌کنند و ظاهر گیاه آسیب خواهد دید. بنابراین مراقب ساقه‌ها بخصوص ساقه اصلی این گیاه باشید. همچنین دست زدن و لمس کردن بیش از اندازه شاخه‌های فرعی نیز می‌تواند موجب تحریک رویش شاخه‌های جدید شود و ظاهر متقارن و زیبای گیاه از بین برود.

آبیاری:  به منظور ریشه دوانی مناسب در بستر کاشت باید آب کافی به گیاه برسد. و بستر کاشت می‌بایست همواره مرطوب باشد اما این به معنی خیس و غرقاب بودن خاک نیست و چنین شرایطی موجب ریزش برگهای سبز گیاه خواهد شد. سطح بستر خاک را بررسی کنید و در صورتی که رطوبت خود را تا حدودی از دست داده بود گیاه را آبیاری کنید و معمولا در تابستان هفته‌ای دو بار و در زمستان هر 10-7 روز یک بار نیاز به آبیاری این گیاه است.  اگر امکان استفاده از آب بدون املاح و گچ وجود داشته باشد نتایج بهتری بدست خواهد آمد. غبارپاشی در روزهای گرم موجب حفظ طراوت کاج مطبق خواهد شد.

دما :گرما را البته به شرط آبیاری مناسب و رطوبت مناسب هوا تا 40 درجه سانتیگراد و سرما را تا 5 درجه سانتیگراد مشکلی را ایجاد نمی کند اما  طیف دمایی قابل تحمل برای این گیاه از 15.5 درجه الی 32 درجه برای گیاهان جوان و 7 درجه الی 32 درجه برای گیاهان بالغ است  و به طور کل بهتر است که دمای هوا بخصوص در طی زمستان به زیر 13-12 درجه سانتیگراد نزول نکند تا در رشد گیاه وقفه ای حاصل نشود.  هوای گرم و خشک باعث زرد و قهوه‌ای شدن برگهای سوزنی شکل  بخصوص در قسمت پایین شاخه‌ها (ناحیه اتصال به شاخه اصلی) می‌شود. هوای سرد نیز موجب خمیدگی سر شاخه‌ها به سمت پایین و کم رنگ شدن برگها می‌شود.هوای سرد در حد صفر درجه موجب از بین رفتن نوک انتهایی کاج مطبق و عدم رشد آن در آینده خواهد شد.

نور: کاج مطبق برای بهترین رشد خود به مکانی پر نور و روشن نیاز دارد. تابش نور مستقیم را تا حدودی دوست دارد اما باید به نکاتی در این رابطه توجه کرد . مثلا تابش چند ساعت نور مستقیم در طی فصول کم نور سال همانند پاییز و زمستان می تواند به رشد بهتر این گیاه کمک کند . در فصول گرم نیز تابش نور مستقیم بهتر است در طی ساعات صبحگاه و زمانی باشد که دمای هوا هنوز افزایش نیافته است.  نور شدید و مستقیم آفتاب در ساعات گرم روز در طی تابستان بخصوص اگر از پشت شیشه بتابد، این گیاه را آزار می‌دهد و می‌تواند منجر به رنگ پریدگی ، سوختگی و خشکیدگی برگهای آن شود . نور کافی موجب متراکم شدن گیاه و کاهش فاصله طبقات آن می شود در حالیکه نور کم می تواند منجر به افزایش فاصله طبقات این گیاه و رنگ پریدگی ، کندی رشد و ریزش برگها بخصوص برگهای پایینی گیاه شود. هر مقدار که نور محیط کمتر ، ریزش برگها سرعت خواهد یافت. همچنین گیاهانی که در نور کم پرورش می یابند به طور کل برگهایی تیره تر  و ساقه اصلی ضعیفتری دارند. ساقه اصلی کاج مطبق به تدریج به سمت نور خم می شود بنابراین و بخصوص در فصلهایی  که نور زیاد است (همانند بهار و تابستان) ، هفته‌ای یک مرتبه و هر مرتبه 180 درجه گلدان را بچرخانید تا تمامی قسمتهای گیاه از نور یکسانی برخوردار شوند.

خاک:کاج مطبق خاک سبک با زهکش مناسب و خوب احتیاج دارد. به عنوان مثلا می توان از مخلوط سه قسمت پیت موس+ یک قسمت شن استفاده کرد.میزان مصرف کودها برای این گیاه نیز بستگی به میزان رشد آنها و شرایط نوری دارد. برای گیاهانی که در شرای نوری مناسب هستند( مکانی با 60-30٪ سایه در طی روز) در طی فصول رشد از کودهایی با نسبت 2-1-3 (همانند فرمول 10-5-15) استفاده می شود. اگر گیاه در شرایط نوری قویتری قرار داشته باشد(حداکثر 30٪ سایه در طی روز) میزان مصرف کود 40-25٪ (با توجه به شرایط و جثه درخت) افزوده می شود. اصولا درختان کاج مطبق در شرایط نوری قوی تر ، برگساری کم رنگ تر دارند مگر انکه برنامه کودی قوی تری برای آنان اجرا شود تا برگساری تیره تر بیابند. همچنین اگر دستبابی به کودهایی با نسبت و فرمول ذکر شده برایتان مشکل است می توانید از کودهایی کامل همانند فرمول 10-10-10 هر چهار هفته یکبار استفاده کنید. عدم در دسترس بودن مواد غذایی کافی موجب رشد شاخه‌هایی علفی و باریک می‌شود و نوک برگهای گیاه نیز سبز کم رنگ یا زرد رنگ می‌شوند. این مسئله بخصوص برای کاجهایی که مدت زمان زیادی گلدان انها عوض نشده است پیش می آید. در مورد تعویض گلدان این گیاه نیز باید گفت که تا قبل از اینکه گیاه به ارتفاع یک متری برسد می‌توان هر ساله گلدان آنرا عوض کرد اما بعد از بزرگ شدن گیاه، می‌توان به تعویض خاکهای سطح گلدان اکتفا کرد. یعنی خاکهای موجود در سطح گلدان را به آرامی درآورد و به جای آنان خاک برگ تازه ریخت.

تکثیر:یکی از راه های تکثیر کاج مطبق استفاده از قلمه آن است . قلمه‌ها از انتهای ساقه های جوان (ساقه هایی حداکثر با یک سال سن) در طی فصل تابستان و به طول 20-15 سانتیمتر تهیه می‌شوند تا گیاهی با تنه صاف و مستقیم بدست آید. البته توجه داشته باشید که تهیه قمله از ساقه های جانبی گیاهی با طبقات برگی مرتب و منظمی تولید نمی کند و بهتر است که از ساقه های انتهایی گیاه قلمه تهیه شود. ریشه دار کردن قلمه های این گیاه مشکل است. برای بستر کاشت از موادی همانند مخلوط پرلایت با خاک برگ استفاده می شود تا علاوه بر نگهداری رطوبت زهکش خوبی نیز داشته باشد. بهتر از برگهای سوزنی موجود در انتهای قلمه (قسمتی که در بستر قرار می‌گیرد) حذف شوند. این عمل علاوه بر اینکه کمک می کند تا قلمه ها را راحت تر در بستر قرار داد و آنان را مستقر کرد، به دلیل ایجاد زخمی کوچک بر روی پوسته قلمه ، به ریشه زایی آن نیز می تواند کمک کند. توضیح اینکه در برخی از گیاهان خراشیدن سطحی انتهای قلمه موجب تحریک رشد ریشه های جدید از قسمتهای خراش خورده می شود. اما این زخمها باید سطح باشند و به عمق چوب نباید برسند وگرنه تاثیر عکس خواهند داشت و ممکن است موجب از بین رفتن قلمه به دلیل پوسیدن آنان شوند. رطوبت هوا در طی ریشه دار شدن قمله ها باید بالا باشد . به همین دلیل کشیدن پلاستیک شفاف بر روی قلمه ها توصیه می شود که البته برای انجام عمل تهویه هوا که برای جلوگیری از شیوع بیماریهای قارچی نیز مهم است می توان بر روی پلاستیک چند عدد سوراخ کوچک ایجاد کرد . همچنین بکارگیری از پاگرما در بستر کاشت با دمای 25درجه سانتیگراد نیز شانس تولید ریشه قلمه های کاج مطبق را افزایش می دهد. تولید پاگرما در گلخانه های تجاری با کمک لوله های آب گرم یا کابلهای حرارتی که از زیر بستر کاشت قلمه ها عبور می کنند تامین می شود و در محیط های خانگی اگر نگوییم این کار عملی نیست اما مشکل است. اگر تمامی شرایط محیطی مناسب باشد قلمه ها ظرف مدت 6-4 هفته ریشه خواهند داد. از بذر این گیاه نیز می توان برای تکثیر آن استفاده کرد . بذرها بر روی بستر کاشت سبک (همانند مخلوط پرلایت و خاک برگ یا مواد مشابه که سبک باشد و رطوبت را نیز به خوبی حفظ کند) گذاشته می شوند و روی بذرها نیز پوشانده نمی شود. گلدان حاوی بذرها در مکانی گرم و بدور از نور مستقیم آفتاب گذاشته می شوند و نباید اجازه داد تا بذرها و بستر کاشت خشک شوند و برای جلوگیری از جابجای بذرها نیز می توان به جای آبیاری از غبارپاشی آب استفاده کرد و به منظور حفظ رطوبت می توان پلاستیک شفافی که برای انجام عمل تهویه هوا دارای چند سوراخ ریز بر روی سطح است را بر روی بستر کاشت بذرها قرار داد. در صورت مساعد بودن شرایط محیطی جوانه زنی بذرها 15-10 روز طول می کشد.

آفات و بیماریهای کاج مطبق: حشرات تریپس ، شپشکهای گیاهی و شپشک آرد آلود به این گیاه حمله می‌کنند. در اثر تولید عسلک از این حشرات سطح برگها و مابین برگهای سوزنی این گیاه چسبناک می‌شود. برگها زرد و در نهایت گیاه ضعیف خواهد شد. از بیماریهای معمول و شایع  این گیاه می‌توان به  بیماری آنتراکنوز اشاره کرد که موجب می شود بر روی برگهای سوزنی نواحی نکروزه و مرده کوچک تشکیل شود و به تدریج قسمتهای بیشتری از شاخه ها قهوه ای شوند و برگهای سوزنی بریزند. اگر از نزدیک نواحی تغییر رنگ داده را مشاهده کنید ذرات سیاه  رنگی می بینید که محل تکثیر این قارچ است. برای جلوگیری از این آفت باید مانع از خیس شدن و مرطوب شدن برگها در طی آبیاری شد و مکانی با تهویه مناسب در نظر گرفت. بیماری دیگر این گیاه  پوسیدگی ریشه است. که در اثر آن گیاه بسیار کم رشد می شود یا اصلا رشد نمی کند. ریشه این گیاهان سیاه و یا قهوه ای رنگ است (ریشه های سالم سفید رنگ هستند) و به راحتی از گیاه جدا می شوند . رطوبت بستر خاک از جمله عوامل اصلی ایجاد این مشکل است. آبیاری بیش از اندازه گیاه درنهایت موجب از پوسیدگی ریشه این گیاه می‌شود. اگر گیاه شما دچار این مشکل شده است گلدان گیاه را عوض کنید و در ضمن عوض کردن تا جایی که امکان دارد خاکهای قبل را نیز با خاک تازه و ضدعفونی شده عوض کنید. در حین تعویض گلدان، ریشه‌های آسیب دیده گیاه را نیز از آن جدا کنید. قبل از گذاشتن گیاه داخل گلدان ریشه‌ها را با قارچکش آغشته کنید.

دلیل ریزش برگهای کاج مطبق: گاهی برگهای سوزنی شکل موجود بر روی شاخ‌های پایینی گیاه قهوه‌ای شده و می‌ریزند. اگر این مسئله به کندی صورت می‌گیرد، نشانه بزرگ شدن و رشد کردن طبیعی گیاه و یا نور اندک محیط است. اما اگر سرعت قهوه‌ای شدن برگهای سوزنی زیاد است و علاوه بر قسمتهای پایین گیاه مابقی قسمتهای گیاه نیز درگیر شده‌اند این نشانه کمبود و یا بیش‌بود آب است. همچنین نوعی بیماری قارچی نیز این مسئله را ایجاد می‌کند(به قسمت بیماریها در پایین این مبحث مراجعه کنید). نور کم همچنین موجب افتادن و خمیده شدن شاخه به سمت پایین نیز می‌شود(Branch droop) که راه حل آن بردن گیاه به مکانی پر نور تر است.

دلیل کج شدن ساقه اصلی کاج تابش یک سوی نور، کمبود مواد غذایی و عدم استحکام کافی در بافت خاک گلدان از جمله دلایل این مشکل هستند اما گیاهانی نیز هستند که هیچ یک از مشکلات ذکر شده را ندارند اما به دلیل سنگین شدن طبقات برگها ساقه اصلی آنها خم می شود که برای چنین درختانی باید از قیم مناسب استفاده کرد.