معرفی گیاه- آستر (ستاره‌ای) Aster

ستاره‌ای Aster به جنس Aster و  خانواده Asteraceae تعلق دارد و  در جنس این گیاه  حدود 180 گونه گیاهی وجود دارد که اکثر انها بومی دو قاره آسیا و اروپا هستند.گلهای آستر (ستاره‌ای) گیاهانی چند ساله هستند که برای چندین سال میتوان آنان را در گوشه ای از حیاط منزل و یا گلدانی مناسب داشت و از گلدهی آنها بخصوص در طی تابستان و پاییز لذت برد.اگرچه این گیاهان گلهایی با طیف رنگی سفید، صورتی، بنفش و سوسنی دارند اما رنگ بنفش - سوسنی آن بیش از رنگهای دیگر محبوب و فراگیر است.

گلهای این گیاهان که معمولا بین 2.5 تا 5 سانتیمتر قطر دارند و در انواع مختلف این گیاهان فصل شکوفایی گلها از اواخر بهار تا اواسط پاییز متغییر است .  بخصوص اینکه در دنیای باغبانی انواعی از این گیاهان با استفاده از روش دورگه گیری بین برخی از گونه‌های این گیاهان (برخی از این گونه ها را در ادامه معرفی کرده‌ام) بدست آمده‌اند و به تنوع موجود (از نظر ارتفاع گیاهان و همچنین طیف رنگی گلها) افزوده است . ارتفاع این گیاهان بسته به اینکه از چه نوعی هستند بین 20 سانتیمتر تا حدود 2 متر متغیر است و رنگ گلها نیز همانطور که اشاره کردم اکثرا سفید، صورتی، بنفش ، سوسنی می‌باشد.

توجه: این گیاهان به دلیل شکل گلها ستاره‌ای خوانده می شود. گلهای دیگری نیز وجود دارند که می توان آنها را نیز به دلیل شکل گلهایشان، ستاره‌ای خواند اما به طور کل این گیاهان اگرچه در علم طبقه بندی گیاهی همگی به یک خانواده یعنی Asteraceae تعلق دارند اما جنس آنان با هم فرق می کند . مثلا یکی از این گیاهان که در این وبلاگ نیز در رابطه با آن پستی نوشته ام گیاه کرئوپسیس است که آنرا شاه اشرفی یا ستاره‌ای نیز می خوانیم که به جنس Coreopsis تعلق دارد . گیاه دیگری که با نام ستاره ای خوانده می شود گیاهی است که به جنس Cosmos تعلق دارد. از آنجایی که گیاهان معرفی شده در این پست به جنس Aster تعلق دارند و همچنین به منظور هماهنگی بین نام گذاری فارسی و انگلیسی و علمی این گیاه ، بهتر است که آنرا آستر بخوانیم تا ستاره ای .اما نباید از نظر دور داشت که معنی کلمه آستر که لغتی لاتین است به معنی ستاره است و خواندن این گیاهان (یعنی گیاهان آستر) با نام ستاره ای نیز عملی اشتباه نیست اما به این طریق می‌توانیم از ایجاد اشتباه در معرفی سه گیاه (کرئوپسیس متعلق به جنس Coreopsis، ستاره ای متعلق به جنس Cosmos و آستر متعلق به جنس Aster)  جلوگیری می‌کنیم. همچنین این گیاهان را نباید با گیاه مینای چینی(گل مینا) China  Aster با نام علمی Callistephus chinensisاشتباه گرفت که گیاهی یکساله است و اصولا گلهای درشتی نسبت به گلهای گیاه چندساله آستر دارد.

معروفترین گونه های آستر

Aster alpinus یا آستر آلپی Alpine aster بومی کوهستانهای قاره اروپا از جمله کوهستان آلپ است که حدود 30-15 سانتمتر رشد می کند و گلهای آن به رنگهای صورتی، سوسنی ، بنفش روشن و بنفش تیره ، آبی و سفید هستند و اواخر بهار یا اوایل تابستان الی اواسط تابستان شکوفا می‌شوند.

Aster amellus یا آستر ایتالیایی Italian aster   که 50-20 سانتیمتر ارتفاع و گلها سوسنی رنگ دارد . دوران گلدهی نیز از اوسط تابستان تا اواسط پاییز است.

Aster linosyris یا آستر طلایی Goldilocks aster که ساقه ها در حدود 50-10 ارتفاع دارد و گلهایی به رنگ زرد در اواسط الی اواخر تابستان بر روی آن شکوفا می شوند.

تصویر فوق: آستر طلایی

Aster tataricus یا آستر تاتاریTatarian aster این گیاه بین 90 تا 180 سانتیمتر رشد می‌کند و گلهایی سوسنی رنگی در اواخر تابستان و اوایل پاییز بر روی گیاه شکوفا می شوند.

Aster tongolensis  یا آستر آسیای جنوب شرقی East Indies aster شناخته می شود که در حدود 90 سانتیمتر رشد می کند و گلهایی سفید رنگ دارد.

Aster tripolium یا آستر دریایی Sea Aster گیاهی به ارتفاع 50 سانتیمتر است و گلهایی بنفش رنگ از اواسط الی اواخر تابستان بر روی آن شکوفا می شوند و گلدهی در طی پاییز نیز ادامه دارد.

تقسیم بندی بر اساس ارتفاع

برخی از پرورش دهندگان این گیاهان را بر اساس ارتفاع در دو گروه قرار می‌دهند یکی گروه نیویورک New York group که اکثرا حدود 30 سانتیمتر ارتفاع می یابند، ساقه هایی نازک تر برگهایی نرم دارند  و دوم گروه نیوانگلند New Englang که اکثرا بین 60 الی 90 سانتیمتر ارتفاع با ساقه هایی ضخیم تر و برگهایی کرک دار دارند.البته هر در گروه نیویورک و هم در گروه نیو انگلند نمونه هایی با قامت بلندتر نیز وجود دارد به طوریکه اگر بخواهیم تنها با توجه به ارتفاع این گیاهان آنان را در یکی از این دو گروه قرار دهیم کاری سخت و مشکل است اما به هر حال برخی از پرورش دهندگان از چنین تقسیم بندی در مورد گلهای آستر استفاده می کنند.

تصویر فوق: یکی از راه های تشخیص اعضای دو گروه نیویورگی و نیوانگلند ظرافت ساقه ها و کرکدار بودن برگها است. در گروه نیویورکی (تصویر سمت راست) ساقه ها ظریفتر و برگها صاف تر ونرم تر هستند اما در گروه نیوانگلند (تصویر سمت چپ) ساقه ها ضخامتی بیشتر و برگها کرکدار هستند.

نیازهای محیطی و شرایط نگهداری

آبیاری: در طی فصل رشد زمانی گیاه را آب دهید که سطح خاک نیمه خشک شده باشد. رطوبت بیش از اندازه در خاک می تواند موجب ضعیف شدن و پوسیدن ساقه های گیاه و پژمردگی و مرگ گیاه شود. خشکی کشیدن گیاه نیز یکی از عوامل چروکیدگی و ریزش برگها است.

نور: به مکانی با نور مستقیم و کامل آفتاب نیاز دارد یعنی روزانه حداقل بین 6 الی 8 ساعت باید نور مستقیم آفتاب به این گیاه بتابد. نور کم محیط مانع گلدهی مناسب این گیاهان و همچنین افزایش شیوع برخی از بیماریهای قارچی بخصوص انواع لکه برگی و سفیدک پودری میشود. با نور زیاد آفتاب مشکلی ندارد اما در مناطقی که تابستانهای بسیار گرم دارند، وجود سایه در عصر هنگام به رشد و شادابی این گیاه کمک خواهد کرد.

دما: آب و هوای خنک در طی تابستان به رشد این گیاه و گلدهی آن کمک می کند بنابراین اهمانطور که در قسمت قبل نیز اشاره کردم در روزهای گرم تابستانی وجود سایه در عصرهنگام به رشد و شادابی گیاه کمک خواهد کرد . این گیاهان با فرارسیدن اواخر پاییز خزان کرده و وارد رکود زمستانی می شوند و سرمای زمستان را نیز تا حدود 30- تحمل می کنند. البته اگر این گیاهان را در گلدان نگهداری می کنید بهتر است که در طی زمستان آنان را به مکانی محافظت شده اما سرد (همانند گاراژ) که از ورش بادهای زمستانی در امان باشند منتقل کنید.

خاک: در مورد خاک چندان سخت گیر نیست اما خاک باید از زهکش نسبتا خوب برخوردار باشد زیرا ماندگاری آب در پای گیاه به شیوع بیماریهای قارچی و از بین رفتن گیاه کمک می کند. بنابراین هنگام آماده سازی مکان کاشت این گیاه در باغچه می توان از مخلوط خاک باغچه+ خاک برگ+کود بسیار پوسیده گاوی استفاده کرد. همچنین هر ساله و  با فرارسیدن فصل بهار یک لایه خاک برگ به ضخامت حدود 5 سانتیمتر در اطراف ساقه اصلی گیاه بر روی زمین پخش کنید. برای کوددهی نیز  می توان با شروع فصل رشد هر 6-4 هفته یکبار از کودهای کامل همانند 20-20-20 برای این گیاه استفاده کرد. کوددهی بیش از اندازه از جمله عوامل ریزش برگهای این گیاه است بنابراین در کوددهی زیاده روی نکنید همچنین بهتر است که با شروع گلدهی این گیاه ، کوددهی را نیز متوقف کنید.

تکثیر: این گیاهان را میتوان توسط بذر تکثیر کرد. زمانی که بذرها بر روی گیاه مادری رسید باید آنها را برداشت کرد و برای افزایش جوانه زنی آنان میتوان بذرها را به مدت 6-4 هفته در یک پاکت کاغذی و در مکانی خشک و در یخچال (دمای حدود 5-4 درجه سانتیگراد) نگهداشت و سپس نسبت به کاشت آنها اقدام کرد. همچنین در محیط محافظت شده همانند خانه نیز می توان بعد از اینکه نیاز سرمایی بذرها برطرف شد در حدود 8-6 هفته قبل از فرارسیدن بهار نسبت به کاشت آنان اقدام کرد تا زمانی که دمای هوای بیرون مناسب می شود گیاهان جوان کمی بزرگ شده باشند و شرایط میحط آزاد را بهتر بتوانند تحمل کنند و به زندگی ادامه دهند. برای کاشت بذرها می توان از مخلوط خاک برگ+کوکوپیت و یا حتی خاک برگ به تنهایی استفاده کرد. فقط قبل از استفاده از خاک برگ آنرا از یک صافی رد کنید (الک کنید) تا بافتی یکنواخت بدست آید. عمق کاشت بذرها در حدود 2 سانتیمتر  است . بهترین دما برای جوانه زنی بذرهای این گیاه 21-18 درجه سانتیگراد است  و گلدان حاوی بذرها را در کنار پنجره ای جنوبی قرار دهید تا از نور مناسبی برخوردار باشد البته لزومی به تابش نور مستقیم آفتاب نیست و فقط باید محیط روشن و پر از نور باشد. کشیدن یک لایه پلاستیک شفاف نیز به نگهداری و افزایش رطوبت هوای اطراف کمک میکند. برای عدم جابجایی بذرها در طی آبیاری میتوان تا زمان سبز شدن بذرها از روش غبارپاشی آب بر روی سطح خاک استفاده کرد. اگر تمامی شرایط مساعد باشد حدود 21-14 روز زمان میبرد تا بذرها سبز شوند. زمانی که گیاهان جوان 6-4 برگ داشتند می توان آنها را به مکان جدید منتقل کرد. در مکان اصلی کاشت بهتر است که بین هر دو گیاه با توجه به نوع گیاه و ارتفاع آنان بین 30 الی 90 سانتیمتر فاصله در نظر گرفت. شیوه دیگر تکثیر این گیاه تقسیم بوته است بخصوص اینکه بوته های بالغ و بسیار متراکم گلدهی خوبی نیز ندارند بنابراین می‌توان هر 4-3 سال یکبار و در فصل بهار و یا در فصل پاییز و بعد از اتمام دوران گلدهی می توان گیاه را  به چند قسمت تقسیم کرد و هر قسمت را به عنوان گیاهی مستقل در مکانی جدید کاشت.

آفت و بیماری: سفیدک پوری و بیماری زنگ، لکه برگی های قارچی و شانکر (پوسیدگی و قهوه ای شدن ساقه ها ) از جمله بیماری های این گیاه هستند که همگی به دلیل شرایط نامساعد نگهداری بخصوص از نظر نور و همچنین آبیاری شیوع می یابند. نور کم محیط و آبیاری بیش از اندازه و خیس شدن برگسار در طی آبیاری از جمله دلایل شیوع این بیماری ها است. از بین آفات نیز میتوان به شته ها انواع کنه های گیاهی و نماتدهای گیاهی اشاره کرد .

هرس: در اواخر بهار و یا ابتدای تابستان میتوان ساقه های گیاه را تا حدود یک سوم ارتفاع آنان کوتاه کرد و دو سوم از ارتفاع را باقی گذاشت تا رشد ساقه های جانبی و گلدهی بیشتر این گیاهان تحریک شود.البته این کار را نباید دیرتر از اواخر تیر ماه انجام داد زیرا می تواند منجر به عدم گلدهی و یا گلدهی اندک این گیاهان شود. همچنین در زمان گلدهی با قطع گلهای پژمرده این گیاه می توان طول مدت گلدهی را افزایش داد.