معرفی گیاه - بامبو lucky Bamboo

گیاهان بامبو از جمله گیاهان زیبایی هستند که امروزه بسیاری افراد تمایل به نگهداری آنان دارند. گیاه بامبو با نام علمی Dracaena sanderiana به جنس  Dracaena تعلق دارد. این گیاه به نامهای دراسنای روبانیRibbon Dracaena، بامبوی خوش شانس،Lucky Bamboo بلژین همیشه سبز Belgian Evergreen و گیاه روبانی Ribbon Plant نیز شناخته می‌شود. بامبو به شکل طبیعی در جنگلهای بارانی و در زیر سایه سایر درختان رشد می‌کنند و بومی نواحی گرمسیری کشور کامرون در غرب قاره آفریقا است.

برخی از نمونه‌های این گیاه به ارتفاع 1.5 متر می‌رسد با برگهایی که 25-12 سانتیمتر طول و 4-1.5 سانتیمتر عرض دارند. اگرچه این گیاه بومی قاره آسیا نیست اما این هنر چیدمانی در کشور چین بود که لقب "بامبوی خوش شانس" را برای این گیاه به ارمغان آورد.
روبان قرمزی که گاهی به دور ساقه های این گیاه بسته می‌شود به دلیل وجود نوعی فلسفه  (فنگ شویی نوعی فلسفه شرقی ) است که اظهار می‌دارد این روبان موجب پراکندن جریان انرژی مثبت در فضا می‌شود . تعداد ساقه‌ها نیز اهمیت دارد! سه عدد از این گیاه به معنی خوشحالی، پنج عدد به معنی ثروت و شش عدد به معنی سلامتی است. از چهار عدد پرهیز می‌شود زیرا در کشور چین، تلفظ عدد چهار شبیه تلفظ لغت "مرگ" است و به همین دلیل آنرا بدشگون می‌دانند!گیاه بامبو ارقام و نمونه‌های گوناگونی دارد که می‌توانند شرایط مختلف محیطی را تا حد زیادی تحمل کنند  اما با رعایت نکاتی می‌توان به رشد بهتر آن کمک کرد این موارد عبارتند از :

آبیاری: گیاهان بامبو را در آب می‌توان نگه‌داری کرد که در این صورت حداقل 2.5 سانتیمتر از ساقه باید در داخل آب باشد و اگرچه این گیاهان در آب به زندگی خود ادامه می دهند اما در خاک بهتر رشد می‌کنند. اگر این گیاه را در آب نگه می‌دارید هر دو هفته یکبار آب گلدان را کاملا عوض کنید. همچنین از آب مقطر یا آبهای معدنی استفاده کنید زیرا آب شهری مقداری عنصر فلوئور دارد که رشد گیاه را مختل خواهد کرد.همانطور که اشاره کردیم زرد و قهوه‌ای شدن حاشیه برگها به دلیل نور مستقیم آفتاب است دلایل دیگری برای این مشکل نیز وجود دارد مانند حجم بیش از اندازه ریشه ها و یا وجود فلوراید و یا کلر در آب گلدان (به همین دلیل از اب مقطر یا آب معدنی برای این گیاه استفاده کنید). اگر مجبورید که از آب شهری استفاده کنید، ابتدا ظرفی را از آب پر کنید و آنرا به مدت یک روز کناری بگذارید تا در این مدت در اثر وجود هوا در اطراف آب موجود در این ظرف، از میزان غلظت عنصر کلر کاسته شود و سپس آنرا استفاده کنید.ریشه‌های بامبوی سالم قرمز رنگ است بنابراین اگر ریشه‌های موجود در اب بدین رنگ بودند آنرا بیماری تصور نکنید. ریشه های جدید و جوان این گیاه کرم-سفید هستند. اسپری آب و غبارپاشی برگها به رشد این گیاه بخصوص در روزهای گرم و خشک کمک خواهد کرد.
دما: بهترین دما برای این گیاه 15 درجه سانتیگراد الی 25 درجه سانتیگراد است البته رشد خود را تا 32 درجه سانتیگراد نیز ادامه می دهد به شرطی که شرایط نوری برای آن مناسب باشد و در معرض نور مستقیم آفتاب نباشد و هوا نیز خشک نباشد .همچنین گیاه را در مقابل و یا نزدیکی دستگاه تهویه هوا و یا کولر و یا دستگاه‌های تولید گرما قرار ندهید.
نور: گیاه را در نور مستقیم آفتاب قرار ندهید زیرا این عمل موجب سوختن و زرد شدن حاشیه برگها می‌شود. بنابراین آن را در مکانی به دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید اما محیط باید پر نور و روشن باشد. اگر گیاه بیش از اندازه بلند شد و یا آنکه برگها رنگ پریده شدند نشانه کمبود نور محیط است. این گیاه به مسیر تابش نور حساس است و به سمت آن خم می‌شود. بنابراین اگر می‌خواهید گیاه شما به شکل مستقیم بروید هر چند وقت یکبار گلدان آنرا بچرخانید تا جلوی انحراف آن را به سمت نور بگیرید.
خاک: همانطور که اشاره شد این گیاه در بستر خاکی بهتر رشد می‌کند.برخی از پرورش دهندگان بیان می کنند که اگر این گیاه را به شکلی که در آب است خریداری می کنید در همان محیط آبدار به نگهداری از آن ادامه دهید و لزومی ندارد که در خاک کاشته شود. و یا بالعکس اگر بامبویی را خریداری می کنید که در خاک پرورش داده شده است بهتر است که در همان خاک به نگهداری از آن ادامه دهید. به هر حال اگر قصد کاشتن بامبو را در خاک  دارید از خاکی با زهکش بسیار خوب و غنی از مواد غذایی استفاده کنید. خاک را مرطوب نگهدارید اما از خیس شدن بیش از حد آن جلوگیری کنید. امروزه از مخلوط پرلیت و الیاف نارگیل برای کاشتن این گیاه استفاده می‌کنند. گیاهان چه در خاک نگهداری شوند و چه در مخلوط خاکی به کود نیاز دارند. امروزه کودهای آماده محلول مخصوص بامبو وجود دارد که می توان از آنان به راحتی استفاده کرد. معمولا در فرمول کودی این گیاهان بهتر است که درصد نیتروژن کمی بالاتر از دیگر عناصر باشد تا به رشد رویشی گیاه کمک شود. زمانی که ریشه ها از منافذ زیرین گلدان بیرون آمدند ، می توان همانند هر گیاه دیگری گلدان آنرا نیز عوض کرد. توجه داشته باشید که قبل از شروع تعویض گلدان، مخلوط خاکی را به خوبی خیس و مرطوب کنید. سپس 3-2 ساعت صبر کنید تا اضافه آب خارج شود و سپس مراحل بیرون آوردن گیاه از گلدان قبلی را شروع کنید. در گلدان جدید ابتدا کمی سنگریزه در کف گلدان بریزید تا به زهکش بستر کاشت کمک شود. سپس کمی از مخلوط خاکی را بریزید. گیاه را به گونه ای بر روی مخلوط خاکی قرار دهید که به ریشه ها آسیب نرسد. سپس به آرامی مابقی مخلوط خاکی را در اطراف ریشه ها بریزید و به آرامی و با کمک انگشتان دست به تدریج خاک را در اطراف ساقه گیاه کمی فشار دهید و محکم کنید تا گیاه در جای خود مستقر شود. سپس مجددا مخلوط خاکی را آب دهید. برای 3-2 هفته از کوددهی به گیاهی که جدیدا گلدان آنرا عوض کرده اید خودداری کنید.
تکثیر: برای تکثیر این گیاه می‌توان از ساقه گیاه مادر قلمه گرفت. قلمه حداقل یک برگ داشته باشند. قلمه‌ها را برای ریشه‌دهی می‌توان داخل آب گذاشت. آب را همواره تمیز نگه دارید. این قلمه ها بعد از مدتی ریشه می‌کنند و می توان به عنوان گیاهی جدید از آن استفاده کرد.
آب محتوی کلر و یا باقی ماندن و ماندگی آب گلدان محتوی ساقه ‌های بامبو از جمله دلایل اصلی از بین رفتن این گیاه است. گفتیم که ریشه های سالم قرمز رنگ هستند . اگر ریشه های سیاه رنگ را مشاهده کردید آنها را از گیاه جدا کنید. برگهایی که از گیاه جدا شده‌اند و به داخل آب افتاده‌اند را هر چه زودتر بردارید زیرا می‌توانند موجب رشد باکتریها در آب شوند. اگر در آب جلبک رشد می‌کنند ظرف را تمیز کنید و اگر جلبکها مجددا رشد کردند ظرف را عوض کنید.
مشکلات:
زرد شدن ساقه و برگها نشانه نور زیاد، کوددهی بیش از اندازه، کیفیت نامناسب آب ، بیماری قارچی بخصوص بر روی ساقه و تغییر مکان گیاه است است. کوددهی را قطع کنید و گیاه را به مکانی کم نور تر منتقل کنید. یادآوری می شود در نور کم نیز برگها تغییر رنگ می دهند و سبز کم رنگ می‌شوند که در این صورت نور محیط را باید بیشتر کرد. ساقه ها را برای وجود لکه های کرم-زرد رنگ جستجو کنید و در این صورت باید ساقه را حتما از گلدان در آورد زیرا می‌تواند موجب پوسیدگی ساقه های دیگر شود.  تمامی قسمت زرد رنگ را باید جدا کرد.همچنین اگر جداسازی قسمت آلوده امکان پذیر نیست می توان از قارچکشهای حاوی عنصر مس استفاده کرد تا بیماری کنترل شود.

قهوه‌ای شدن پهنه برگها نشانه خشکی هوا یا آلودگی آن است. در این صورت سعی کنید رطوبت محیط را با عمل غپارپاشی با آب بالا ببرید و همچنین از کیفیت آب موجود در گلدان اطمینان حاصل کنید(عدم وجود کلر و یا مصرف آب تمیز ).

تعییر رنگ ریشه‌های بامبو: ریشه‌های بالغ بامبوهای سالم قرمز- نارنجی رنگ و ریشه‌های جدید و جوان آن کرم- سفید رنگ هستند. ریشه‌های سیاه رنگ نشانه خوبی نیستند و باید هر چه سریعتر از گیاه جدا شوند و ظرف گیاه نیز عوض شود.

بلند شدن و خم شدن ساقه بامبو: ساقه های بامبو می توانند رشد کرده و بسیار بلند شوند. راه حل این مشکل جدا کردن و قطع کردن ساقه های بلند است. از قسمت جدا شده به عنوان قلمه استفاده کنید . از ناحیه زیر برش بر روی ساقه اصلی برگها شروع به ظاهر شدن می کنند و گیاه تبدیل به گیاهی کوتاه قامت می شود.

تصویر فوق: قطع کردن ساقه های بلند بامبو از نواحی خطوط زرد و قرمز می توان نسبت به قطع کردن ساقه های بلند اقدام کرد.

آفات: آفات معمولا بامبوهایی را که در محیط خاکی پرورش می یابد مورد حمله قرار میدهند . از آفتهای شایع این گیاهان میتوان به کنه های گیاهی، شپشک آرد آلود و نماتدها اشاره کرد. در صورت وجود نماتدها می توان از سموم نماتدکش همانند confidor و یا سموم مشابه استفاده کرد.  در صورت وجود کنه ها می توان از کنه کشها همانند Spinosad و یا سموم مشابه بکار برد. برای شپشکها نیز باید از سموم سیستمیک استفاده کرد.

تربیت ساقه بامبو: ساقه‌های بامبو را در حین رشد می‌توان به شکل پیچ تربیت کرد که امروزه این عمل بخصوص در کشور چین و تایوان انجام می‌گیرد. ساقه بامبو به نور حساس است و به سمت نور می‌پیچد بنابراین با چرخش تدریجی ظرف محتوی ساقه‌های بامبو ‌می‌توان این شکل پیچشی را در آن ایجاد کرد که البته این کار صبر و حوصله زیادی را می‌طلبد. البته در این راه از وسایل همانند سیمهایی که به شکل مارپیچ هستند نیز استفاده می‌شود. همچنین از آنجاییکه ساقه این گیاه انعطاف‌پذیری بسیار خوبی دارد بجز شکل پیچ، اشکال دیگری نیز در این گیاه بوجود می اورند که باعث جذاب شدن هر چه بیشتر آن می‌شود.

برای داشتن ساقه بامبو به شکل پیچ به صورت زیر عمل کنید:

گیاه بامبو جوان با ساقه‌های کوچک سبز تهیه کنید. ساقه‌های بالغ را نمی‌توان به شکل پیچ تربیت کرد زیرا بافت آنان محکم شده است و در طی عملیات ترک خواهد خورد. گیاه را داخل گلدانی بگذارید که دیواره‌های آن بتوانند در طی روند تربیت، ساقه‌ گیاه را به شکل راست و ایستاده نگهدارند. ظرف باید محتوی آب بدون کلر باشد و گلدان حاوی ساقه بامبو را در مکانی با نور کافی قرار دهید.سپس یک سیم فلزی را به شکل مارپیچ درآورید. این سیم را داخل گلدان بگذارید به نحوی که قسمت صاف سیم به موازات ساقه بامبو باشد و آنرا توسط نوار به انتهای ساقه بامبو وصل کنید. از قسمت بالاتر ساقه‌ بامبو را مطابق پیچش سیم ، خم کنید و آنرا توسط کابلهای پلاستیکی و سیمهای کلفت‌تر به سیم وصل کنید به نحوی که به شکل سیم درآید و پیچ بخورد . ساقه‌ بامبو را محکم به سیمها باید بست اما نه آنقدر که ساقه‌ها در اثر کشیدن کابلهای پلاستیکی و یا سیمهای کلفت‌تر زخمی شوند. توجه داشته باشید که دلیل انتخاب ساقه‌های جوان بامبو دقیقا به علت انعطاف پذیری آنان است که در این مرحله به درد می‌خورد. نوک ساقه را آزاد بگذراید تا به راحتی رشد کرده و بلند شود. زمانی که به اندازه کافی بلند شد که بتوان آنرا به سیم مرکزی (سیم مارپیچی) وصل کرد، این کار را انجام دهید. مراقب بزرگ شدن ساقه‌ها و افزایش ضخامت آنان باید بود و کابلهای پلاستیکی یا سیمهای کلفتی را که ساقه را به سیم مارپیچی متصل کرد‌ه‌اند  با ضخیم شدن ساقه‌ها تا حدودی شل و آزاد کرد تا ساقه‌ها را زخمی نکند و درون بافت آنان فرو نروند.به همین دلیل هر هفته باید وضعیت ساقه‌ها و کلفتی آنان را بررسی کرد. زمانی که ساقه بامبو یک چرخش 360 درجه را کامل کرد و ساقه نیز از استحکام کافی برخوردار شد می‌توان کابلها و یا سیمهایی که توسط ان به سیم مارپیچ مرکزی وصل شده است را برداشت و حذف کرد و یا اصطلاحا ساقه بامبو را آزاد کرد.

برای اینکه ساقه بامبو را به شکل قلب درآوریم این مراحل را باید طی کرد:

ابتدا دو عدد ساقه بامبو جوان را که یک اندازه و یک قطر دارند در قسمت پایین به هم متصل می‌شوند و سپس 10-7 سانتیمتر بالاتر از مکان اول مجددا به هم متصل می‌شوند. اتصال توسط کابل پلاستیکی و یا سیم انجام می‌گیرد. مرحله بعدی این است که باید کاری کرد تا نور محیط تنها از یک سمت و جهت به گیاه بتابد. برای این کار می‌توان از یک جعبه استفاده کرد. سطح رویین و زیرین جعبه و یکی از دیواره‌های آن را حذف کنید. ارتفاع سه دیواره باقیمانده جعبه باید در حدود 10 سانتیمتر بیشتر از این گیاه باشد. سه دیواره جعبه را طوری در اطراف گیاه قرار دهید تا تنها از یک سمت به گیاه نور بتابد. دو ساقه بامبو در یک جهت و همانند یکدیگر رشد خواهند کرد و به بیان دیگر ساقه‌ها دیگر مستقیم رشد نمی‌کنند بلکه به شکل مایل رشد می‌کنند. چند ماه باید صبر کرد زیرا ساقه‌های بامبو بسیار کند رشد می‌کنند. وقتی قسمت مایل بامبود حدود 7-5 سانتیمتر رشد کرد آنقدر طول دارد تا بتواند قسمت میانی شکل قلب را بسازد. حالا وقت آن است تا با جابجایی دیواره‌های جعبه کاری کنیم تا نور از سمت مخالف به گیاه بتابد. این کار باعث می‌شود که ساقه‌ها به سمت نور رشد کنند و در واقع نوعی انحراف در مسیر ساقه ایجاد می‌شود. وقتی ساقه‌ها در این حالت در حدود دو سوم طول قبلی خود رشد کردند، می‌توان شکل قلب را از این دو ساقه بامبو ساخت.  بدین صورت که ابتدا جعبه را بردارید. دو ساقه بامبو را طوری بچرخانید که ساقه‌های موجود در بالای گره (همان گره‌ای که در ابتدا کار دو ساقه‌ بامبو توسط آن به هم وصل شده بودند و در کنار هم ایستاده بودند) به شکل V در آیند . این در واقع قسمت پایین شکل قلب را می‌سازد. آن قسمت از ساقه که در مرحله اول استفاده از جعبه برای محدود ساختن مسیر تابش نور استفاده شد، قسمت میانی قلب را می‌سازد. و آن قسمت از ساقه که بعد از جابجایی جعبه برای تغییر جهت تابش نور رشد کرد بالاترین قسمت شکل قلب و آخیرین قسمت آن را می‌سازد.