بنت قنسول(بنت القنسول) poinsettia

بنت قنسول Euphorbia pulcherrima به خانواده  Euphorbiaceae و جنسEuphorbia  تعلق دارد و بومی کشور مکزیک و آمریکای مرکزی است. بنت‌قنسول به شکل معمولا به ارتفاع 4-0.6 متر می رسد. برگهایی سبز تیره آن 16-7 سانتیمتر طول دارند. قسمتهای رنگین موجود در انتهای ساقه که به اشتباه گل نامیده می شود در واقع برگه های رنگینی هستند که می توانند به رنگهای قرمز، سفید، صورتی ، سفید  باشند اگرچه نمونه های قرمز رنگ این گیاه بخصوص در روزهای کریسمس در کشورهای غربی و برای تزئینهای این روز خاص طرفداران بی شمار دارد.گلهای اصلی این گیاه زرد رنگ و کوچک هستند و  چندان توجه جلب نمی کنند. 

امروزه بیش از صد رقم از این گیاه وجود دارد که مورد کاشت و پرورش دوستداران این گل قرار گرفته اند.این ارقام از نظر اندازه های برگه های رنگین و رنگ آنان با یکدیگر متفاوتند  این گیاه در انگلیسی Joel Roberts Poinsett خواهند می شود. Joel Robert  سفیر ایالات متحده شخصی بود که برای اولین بار این گیاه از مکزیک به ایالات متحده برد و آنرا به جامعه دوستداران گلها و گیاهان معرفی کرد.

دلیل نام این گیاه: همانطور که اشاره شد این گیاه در زبان انگلیسی و به دلیل سفیر ایالات متحده که این گیاه را از مکزیک به سایر نواحی برد Joel Roberts Poinsett خوانده می شود یعنی از نام این شخص برای نامگذاری گیاه استفاده شد. در سال 1860 این گیاه به مصر برده شد و در آنجا 'Bent El Consul' به معنی "دختر سفیر" خوانده شد که به سفیر ایالات متحده اشاره می کرد. همین نام با تغییراتی اکنون در زبان فارسی و به شکل بنت القنسول و با بنت القنسول استفاده میشود.

توجه: با قطع شدن یا خراشیدن ساقه های این گیاه شیره سفید رنگی خارج می شود که می تواند در برخی از افراد موجب بروز حساسیتهای پوستی شود.

شرایط محیطی مورد نیاز

آبیاری: به آب کافی و خاک مرطوب نیاز دارد. آبیاری باید در حدی باشد که حتما از منافذ زیرین گلدان آب اضافی بیرون آید. اما از طرفی زهکش گلدان و نوع خاک باید به صورتی باشد که بعد از آبیاری گل آلود و غرقاب نماند و به خوبی آب اضافی را از خود عبور دهد.آبیاری بیش از اندازه می تواند منجر به کم رنگ شدن رنگ سبز برگها و یا زرد شدن برگهای گیاه و ریزش برگهای جوان و نابالغ گیاه شود.  خشکی کشیدن نیز موجب زرد شدن و ریزش برگها می شود. بنابراین زمانی که گیاه را می خواهید آب دهید سطح خاک را بررسی کنید و اگر سطح خاک نیمه خشک- نیمه مرطوب بود این عمل را انجام دهید.

نور: در طی فصل رشد این گیاه به مکانی پر نور و روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب نیاز دارد البته از 3-2 ساعت نور مستقیم آفتاب در صبح گاه بخصوص از پشت پرده توری لذت می برد. نور کم محیط باعث کم رنگ شدن و زرد شدن برگها و ریزش برگهای گیاه بخصوص برگهای پایینی و کدر شدن رنگ برگه های رنگین این گیاه می شود. همانطور که اشاره کردیم، بنت قنسول بیشتر به دلیل برگه های رنگین موجود در انتهای ساقه مورد توجه قرار می گیرد. میزان نور محیط نقش بسیار مهمی را در رنگین شدن یا عدم رنگین شدن این برگه ها دارد. یعنی این گیاه در دوره رشد جدید خود باید مدتی را در حدود 12 ساعت تاریکی قرار گیرد تا این برگه ها رنگین شوند. در غیر اینصورت سبز باقی خواهند ماند. اما در همین مدت زمان و همراه با حداقل 12 ساعت تاریکی مطلق در طی شب باید نور کافی در طی روز وجود داشته باشد تا گیاه بتواند بهترین رنگ را نشان دهند. به همین دلیل در اواخر تابستان و اوایل پاییز باید گیاه را در مکانی گذاشت که بعد از غروب آفتاب کاملا تاریک باشد  و به هیچ وجه در میانه شب چراغی در آن روشن نشود. در طی دوران رشد این گیاه به مکانی روشن و پر از نور اما به دور از نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. نور مستقیم آفتاب می تواند منجر به کم رنگ شدن رنگ براکته ها و ایجاد نواحی سوخته در برگها شود.

دما: بهترین دما برای این گیاه 21-19.5 درجه سانتیگراد در طی روز و 16.5-15.5 درجه سانتیگراد در طی شب است. این گیاه در دمای 1.6 درجه سانتیگراد (حتی اگر این دما برای مدت زمان کوتاهی وجود داشته باشد همانند فاصله ای که از فروشگاه آنرا می خرید و به داخل ماشین منتقل می کنید)آسیب می بیند . بهتر است که با فرارسیدن پاییز و زمانی که خطر دمای زیر 13-12 درجه وجود دارد  گیاه را به محیطی محافظت شده منتقل می کنیم . گرمای بیش از این موجب کم رنگ شدن برگه های رنگین آن می شود.این گیاه را در درون خانه بدور از منابع حرارتی مانند بخاری و شوفاژ قرار دهید. هر مقدار که هوا گرمتر باشد عمر گلهای این گیاه نیز کمتر است. گاهی این مسئله پیش می آید که با آوردن گیاه به خانه، برگهای گیاه شروع به پژمردن می کند و هر قدر هم که مکان خوبی در اختیار گیاه قرار دهید این مسئله باز هم روی میدهد. چنین مشکلی به دلیل نگهداری این گیاه در فروشگاه های گل  و گیاه در مکانی سرد روی می دهد و نمی تواند در مورد این گیاهان کاری انجام داد.

خاک: از خاکی با زهکش خوب استفاده کنید. مثلا مخلوط مساوی از پیت موس+ پرلایت و یا خاک برگ +کوکوپیت + پرلایت برای این گیاه مناسب است و هنگام آماده سازی خاک اگر به میزان یک قاشق غذاخوری کود با فرمول 0 -46 -0 (کود سوپر فصفات) به ازا هر 3.5 لیتر از حجم مخلوط خاکی اضافه کنیم به رشد بهتر این گیاه کمک خواهیم کرد. این گیاه زمانی که گل دارد نیازی به کوددهی ندارد و توصیه شده است که حدود 6 هفته بعد از زمان گلدهی ، کوددهی این گیاه اغاز شود. بعد از اتمام گلدهی و قطع ساقه گل می توان هر ماه کودی با فرمول 20-10-20 (و یا دیگر کودهایی که فسفر کمتری نسبت به نیتروژن و پتاسیم دارند ) به گیاه داد.  اگر چنین کودی در دسترس ندارید از فرمول 10-10-10 و یا 20-20-20 البته با نصف غلظت استفاده کنید. زمان مناسب تعویض گلدان این گیاه اواخر فصل بهار و یا اوایل تابستان است.

تولید مجدد گل در گیاه برای سال آینده:  بعد از گلدهی گیاه و در اواخر زمستان -اوسط بهار  می بایست بخش انتهایی ساقه های گلدار را به همراه قسمتی از  ساقه جدا کرد. اینکه این عمل را  چه زمانی انجام دهیم بستگی به این دارد که در آینده انتظار داشته باشیم که گیاه چه مقدار ارتفاع بیابد تا به گلدهی مجدد برسد. یعنی هر مقدار که زودتر این سرزنی را انجام دهیم گیاه در آینده بلند قامت تر و هر مقدار که دیرتر این کار را انجام دهیم گیاه کوتاه قامت تر می شود. همچنین برخی از پرورش دهندگان در اوایل – اواسط بهار مدتی این گیاه را کمتر آب می دهند و آنرا در مکانی با دمای 15.5 درجه نگهداری می کنند و سپس در حدود اواخر بهار عمل کوتاه کردن ساقه ها را انجام می دهند. به هر حال چیزی که مشخص است عمل سرزنی این گیاه در فصل بهار و قبل از فرارسیدن تابستان صورت میگرد. بعد از انجام عمل سرزنی ، بهتر است بر روی هر ساقه 4-3 برگ باقی بماند (برخی از پرورش دهندگان تعداد برگهای باقی مانده را 3-1 برگ ذکر کرده اند) و یا به بیان دیگر 15-10 سانتیمتر از طول را باقی بگذارید و بقیه را قطع کنید. در اواخر بهار و یا اوایل تابستان گیاه را میتوان به گلدانی بزرگتر منتقل کرد. بعد از انتقال و به مدت شش هفته می توان عمل سرزنی ساقه هایی که بلند می شوند را انجام داد تا گیاهی پرپشت تر بدست آید.در طی مدت تابستان مکانی با دمای 18-15 برای این گیاه بسیار ایده آل است. آخرین سرزنی ها باید در اواخر مرداد- اوایل شهریور ماه باشد زیرا سرزنی بعد از این زمان می تواند مانع از گلدهی گیاه و همچنین شکل گیری برگه های رنگین شود. همچنین عدم سرزنی نیز منجر به طویل و بلند شدن بیش از اندازه ساقه های گیاه می شود. فرارسیدن فصل پاییز و طولانی شدن مدت زمان شب ، به شکل گیری گلهای این گیاه کمک می کند. به نحوی که به شکل طبیعی این گیاه در اواخر پاییز یا اوایل زمستان گل می دهند. اما برای گلدهی مناسب در طی روز نیز باید به مقدار کافی نور دریافت کند . دریافت تعداد ساعات مشخص  تاریکی در طی شب نیز (14-12 ساعت ) از طرفی برای شکل گیری گلها بسیار ضروری است. مثلا فرض کنید که در تاریخ 9 مهر ماه شرایط وجود 14 ساعت تاریکی را برای گیاه فراهم میکنید. دما را درطی این مدت باید در 21-15.5 درجه در نظر گرفت.برخی از پرورش دهندگان نیز دمای ثابت 18 درجه را برای این مقطع بسیار مناسب می دانند. این شرایط باید تا زمانی که برگه های گیاه رنگ نشان دهند ادامه یابد که اگر تاریکی ممتد در طی شب به مدت 14 ساعت و دمای یاد شده بوجود داشته باشد معمولا 10-8 هفته بعد و در نیمه های  آذر ماه این برگه های رنگین مشاهده می شوند. حال بسته به اینکه در چه زمانی از سال نیاز داریم که این گیاه گل بدهد و با توجه به اطلاعات موجود در رابطه با نیاز دمایی و نوری گیاه و نحو سرزنی ، می توان زمان گلدهی را عقب تر و یا جلوتر انداخت .

تکثیر : این گیاه را می توان با قلمه چوب نرم تکثیر کرد. البته ساقه های که گلدار بودند اصلا مناسب تهیه قلمه نیستند بلکه بعد از قطع ساقه های گل (سرزنی ) و جوانه زنی مجدد ساقه ها می توان از ساقه های جدید که رشد رویشی دارند قلمه تهیه کرد .زمانی که ساقه های جدید حداقل 10 سانتیمتر رشد کردند می توان از نوک این ساقه ها قمله هایی به طول 6-5 سانتیمتر با 3-2 برگ بالغ تهیه کرد. قطر ساقه مناسب 6-4 میلیمتر است. برگهای پایین قلمه ها را باید جدا کرد تا راحت تر بتوان آنرا در بستر کاشت قرار داد. قلمه ها را باید  مدتی نگهداشت تا شیره سفید رنگ آنان به خوبی خارج شود . اما این مدت نباید آنقدر طولانی شود تا موجب پژمردگی قلمه ها شود. بستر مخلوط از پیت موس +پرلایت و یا شن+پرلایت محیط مناسب برای کاشت قلمه های این گیاه است. قبل از کاشت مخلوط خاکی را به خوبی مرطوب و خیس کنید و بعد از خروج آب اضافی، اقدام به کاشت قلمه ها نمایید. حداقل 3-2 سانتیمتر از قلمه باید  در بستر کاشت فرو رود. وجود رطوبت مناسب در هوا به ماندگاری و ریشه زایی قلمه این گیاه بسیار کمک می کند. همچنین مکان کاشت باید پر نور و روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب باشد. دمای هوا نیز 27-24 در طی روز و 21-20 در طی شب مناسب است ریشه زایی اگر شرایط مناسب باشد حدود 14 روز بعد از کاشت قلمه ها انجام می شود اما استقرار این ریشه های جوان حدود دو ماه زمان می برد. بعد از ریشه زایی دمای مناسب محیط در طی روز به منظور کاهش از دست دهی آب از طریق برگها 21-20 درجه است

آفات و بیماری: از آفات می توان به شته، شپشک های آردآلود، شپشک های سپردار، مکس سفید اشاره کرد. شرایط سرما و خاک مرطوب بیماریهای ریشه را افزایش میدهد. اگر برگهای پایین زرد شدند و ریزش کردند حتما شرایط محیطی و رطوبتی خا گیاه را بررسی کنید زیرا این مسئله ممکن است به دلیل پوسیدگی ریشه باشد.قارچهای مختلفی می توانند منجر به پوسیدگی ریشه های این گیاه شوند بنابراین در این شرایط از قارچکشهایی با طیف وسیع برای خاک استفاده کنید. سفیدک پودری بیماری قارچی دیگری است که می تواند این گیاه را گرفتار کند و در قسمتهای مختلف برگها و گل گیاه لکه های سفید رنگ پودری شکل ایجاد می شوند. کپک خاکستری Botrytis cinera  لکه هایی خاکستری بر روی برگه ها رنگین و برگهای گیاه تولید میکند . البته عدم تعادل بین عناصر پتاسیم کلسیم و منیزیم نیز می تواند لکه ای خاکستری بر روی این نواحی گیاه ایجاد کند. لکه برگی آنتراکنوز Antheracnose بیماری قارچی دیگری است که بر روی برگهای گیاه و همچنین ساقه های آن لکه هایی قهوه ای رنگ با مرکز زرد رنگ و زخمیهایی قهوه ای رنگ با مراکز کرم رنگ ایجاد می کند.لکه برگی آلترناریا Alternaria لکه هایی کوچک و آبدار بر روی برگ ایجاد می کند که در نهاست لکه های قهوه ای قرمز- قرمز تیره می شوند گاهی در مرکز لکه ها سوراخی نیز تشکیل می شود. سوختگی اروینیا Erwinia blight یکی از بیماری های قارچی است که بخصوص قلمه های این گیاه را از بین می برد. این بیماری می تواند موجب پژمردن و از بین رفتن قلمه های این گیاه در طی 24 ساعت شود. قارچهای پیتیوم Pythium ، فیتوفتراPhytophthora ،ریزوکتونیاRhizoctonia همگی از عواملی هستند که می توانند منجر به پوسیدگی ریشه و همچنین ساقه این گیاه شوند.