گیاهان به مرور زمان رشد می‌کنند و سیستم ریشه آنان نیز بزرگتر و گسترده‌تر می‌شود تا بتوانند آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه را تهیه کنند.
معرفی گیاه - بونسای قسمت ششم
تعویض گلدان بونسای و هرس ریشه
چرا تعویض گلدان بونسای لازم است؟
گیاهان به مرور زمان رشد می‌کنند و سیستم ریشه آنان نیز بزرگتر و گسترده‌تر می‌شود تا بتوانند آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه را تهیه کنند. گیاهانی که در فضاهای غیر محدود همانند باغ و باغچه رشد می‌کنند می‌توانند بدون محدودیت ریشه های خود را در تمامی جهات بگسترانند اما در مورد گیاهان گلدانی و همچنین انواع بونسای ریشه‌های گیاه با محدودیت فضا مواجه است. سرعت رشد گیاهان مخلتف متفاوت است اما حتی کند رشدترین آنان نیز در صورت عدم تعویض گلدان بعد از مدتی دچار کمبود فضای کافی برای رشد ریشه‌هایشان خواهند شد و ریشه ممکن است دچار پیچش و پیچیدگی شود. در چنین شرایطی رشد ریشه‌های جدید که برای جذب آب و مواد غذایی لازم و حیاتی هستند کاهش می‌یابد. علاوه بر آن بستر کاشت نیز بعد از مدتی ساختار اولیه خود را از لحاظ زهکش و تهویه را از دست خواهد داد. اگر گیاه در این وضعیت باقی بماند بعد از مدتی نشانه‌های ناشی از شرایط نامساعد محیط رشد را بروز خواهد داد.
در تعویض گلدان به طور معمول گلدانی بزرگتر استفاده می‌شود همراه با بستر کاشتی جدید تا گیاه بتواند ریشه‌هایش را بیشتر گسترش دهد و به بزرگ شدن ادامه دهد. اما در مورد بونسای اندازه گلدان چندان تغییر نمی‌کند و یا به بیان دیگر در زمان تعویض گیاه گلدان آن بزرگتر نمی‌شود بلکه این ریشه‌ها هستند که هرس می‌شوند. یکی از عوارض جانبی هرس ریشه افزایش حجم ریشه است زیرا با هرس هر ریشه تعدادی ریشه جدید از همان ناحیه‌ای که عمل برش انجام شده است بوجود می‌آیند. در ریشه‌ای که عمل هرس به خوبی مدیریت و انجام شده باشد مجموع ریشه‌های نرم و فعال از نظر حجمی همانند ریشه‌های گیاهی است که هرس نشده است اما تفاوت مهم در ظرفیت جذبی آنان است زیرا ریشه‌های گیاهی که هرس نشده از این نظر فعالیت محدودی دارند بنابراین هرس ریشه گیاهان بونسای امری اجتناب‌ناپذیر است تا ریشه‌ها را بتوان فعال نگهداشت. البته گیاه بعد از انجام عمل هرس ریشه به مدت 6 هفته تا حدودی رشد رویشی خود را از دست می‌دهد (این مسئله در مورد گیاهان همیشه سبز همانند انجیر بیشتر مشهود است) اما بعد از گذشت این مدت زمان، گیاه نسبت به قبل از تعویض گلدان و انجام عمل هرس، رشد رویشی بیشتری از خود نشان می‌دهد زیرا ریشه‌های جوان تشکیل شده و برای گیاه آب و مواد غذایی بیشتری جذب می کنند.
هر چند وقت یکبار باید گلدان بونسای را تعویض کرد؟
زمانی که ریشه‌های گیاه تمامی حجم گلدان را اشغال کرد زمان تعویض گلدان است. در این زمان ریشه‌های بسیار بلندی به شکل حلقوی محیط داخلی گلدان را پر می‌کنند. همچنین ریشه‌ها از منافذ انتهایی گلدان بیرون می‌آیند. اینکه چه مقدار از نظر زمانی طول می‌کشد تا گیاه به این مرحله برسد، در گیاهان مختلف با توجه به تفاوت در سرعت رشد آنان، فرق می‌کند. به عنوان مثال گیاهان با سرعت رشد بالا همانند انجیر و شربین زودتر به این مرحله می‌رسند . از دیگر عوامل موثر در فرارسیدن زمان تعویض گلدان و نیاز به انجام عمل هرس ریشه، اندازه گلدان بونسای است گلدان هر مقدار کوچکتر باشد زودتر به تعویض گلدان نیاز می‌شود. میزان حجم توده ریشه‌های فعال عامل دیگر تعیین زمان تعویض گلدان است زیرا وجود ریشه‌های فعال منجر به تعویق زمان تعویض گلدان می‌شود. عامل دیگر تعیین کننده زمان تعویض گلدان بونسای سن درخت است. بونسای جوان و پر رشد شاید هر سال نیاز به تعویض گلدان داشته باشد در حالیکه درختان بالغ به دلیل سرعت کم رشد شاید هر 5 سال یکبار نیاز به تعویض گلدان پیدا کنند. در فصل بهار توده ریشه را برای مشخص شدن وضعیت آن بررسی کنید. برای این کار باید به آرامی و ملایمت کل گیاه را از گلدان بیرون آورد. اگر ریشه‌های درخت هنوز درون بستر کاشت قرار دارند دوباره گیاه را داخل گلدان قرار دهید اما اگر شاهد پیچش حلقوی ریشه‌ها در قسمت دیواره داخلی گلدان و بیرون زدن ریشه ها از منافذ کف گلدان بودید باید عمل تعویض گلدان را انجام دهید.
چه زمانی برای تعویض گلدان بونسای مناسب است؟
در هر زمان از سال نمی‌توان نسبت به تعویض گلدان بونسای اقدام کرد و مناسبترین زمان برای انجام این کار موقع استراحت و خواب گیاه است تا استرس کمتری به گیاه وارد آید. اگر در زمانی که گیاه در حال رشد و فعالیت است این عمل انجام شود به دلیل وارد شدن استرس به گیاه و عدم جذب آب و مواد غذایی کافی برای برگهایی که در حال رشد و فعالیت هستند احتمال از بین رفتن گیاه نیز وجود دارد. مورد دیگری که باید به آن توجه کرد از سر گرفتن فعالیت توسط ریشه‌های هرس شده است. باید به مدت زمانی که ریشه‌های هرس شده در معرض دمای کم محیط قرار می‌گیرند نیز توجه کرد. اگر در طی فصل زمستان و دوره استراحت گیاه دمای محیط نگهداری نیز سرد باشد، ریشه‌ها تا زمانی که گیاه رشد مجدد خود را در بهار شروع نکند خود را ترمیم نمی‌کنند. بنابراین اگر که در ابتدای فصل زمستان گلدان بونسای عوض شود، به دلیل عدم رشد و فعالیت گیاه، ریشه ها نیز ترمیم خود را شروع نمی‌کنند و به مدت چند ماه (تا فرارسیدن فصل بهار) در محیطی مرطوب غیر فعال باقی می‌مانند و این مسئله خطر مشکل پوسیدگی ریشه و دیگر عفونتها را افزایش می‌دهد. با توجه به این مسئله بهتراست که تعویض گلدان را زمانی انجام دهیم که گیاه فعالیت چندانی نداشته باشد اما نزدیک به زمان شروع فعالیت و رشد گیاه در نظر گرفته شود تا فاصله بین هرس ریشه و شروع رشد و ترمیم ریشه‌ها کاهش یابد. برخی پرورش دهندگان بهترین زمان تعویض گلدان را درست در انتهای دوره استراحت (ابتدای بهار و قبل از شکستن خواب جوانه‌های شاخسار) آن بیان می‌کنند که با توجه به تفاوتهای موجود در عادات رشدی گیاهان مختلف و همچنین شرایط متفاوت آب و هوایی مناطق گوناگون ، زمان انجام این عمل در انواع مخلتف بونسای می‌تواند تا حدودی با یکدیگر متفاوت باشد. به طور کل و برای تشخیص زمان مناسب تعویض گلدان بونسای را باید مورد بررسی قرار داد. در مورد درختان خزاندار باید گفت که این درختان جوانه‌هایی بر روی شاخسار خود دارند که با نزدیک شدن به انتهای دوره استراحت متورم می‌شوند و شواهدی از توسعه یافتن آنان به چشم می‌خورد. دمای محیط تاثیر فراوانی در زمان متورم شدن جوانه‌های گیاه دارد. هر مقدار که هوا سردتر باشد جوانه‌ها دیرتر متورم شده و درخت فعالیت خود را آغاز می‌کنند و گلدان چنین بونسایی نیز دیرتر از نمونه‌هاییی که در مناطق گرمتر نگهداری می‌شوند باید تعویض شود. حتی زمان تعویض گلدان بونسای درختان خزانداری که در شرایط محیطی یکسان نگهداری می‌شوند به دلیل تفاوت در عادتهای رشد می‌بایست در زمانهای مختلفی و با فاصله انجام گیرد. به طور خلاصه می‌توان گفت که زمانیکه جوانه‌های موجود در درخت در شرایط متورم و توسعه یافته هستند بهترین زمان تعویض گلدان بونسای است.
در مورد بسیاری از گیاهان همیشه سبز نیز در انتهای دوره استراحت می‌توان فعالیت جوانه‌های جدید را ملاحظه کرد . البته در مورد گیاهان همیشه سبز که در طی زمستان در محیط درونی خانه‌ها نگهداری می‌شوند تشخیص این مسئله تا حدودی مشکل است اما از طرفی این گیاهان نیز با توجه به کاهش طول روز در طی زمستان رشد خود را کاهش می‌دهند و وارد دوره نیمه استراحت می‌شوند که در طی آن می‌توان گلدان گیاه را تعویض نمود. همچنین برخی از درختان بونسای که عادت گلدهی دارند را می‌توان در دو گروه قرار داد. گروه اول که گلها قبل از جوانه‌های برگ فعال شده و می‌شکفند همانند زردآلو، به ژاپنی و آلو از این گروه هستند بهتر است که این درختان بعد از گلدهی اما قبل از شروع فعالیت جوانه‌های برگ تعویض گلدان شوند. گروه دوم آنهایی هستند که ابتدا جوانه‌های برگ باز می شود و سپس گل می‌دهند همانند سیب، گیلاس، گلابی، آزالیا که این نوع درختان باید قبل از شروع فعالیت برگها تعویض گلدان شوند.
مراحل تعویض گلدان بونسای
قبل از آنکه گیاه را از گلدان قبلی درآورید ابتدا بستر کاشت و همچنین گلدان جدید را آماده سازید تا فاصله زمانی این دو عمل کاهش یابد و ریشه‌ها کمتر در معرض هوا و خشکی قرار گیرند.
آماده کردن گلدان جدید
برای آنکه منابع از بیرون آمدن ذرات بستر کاشت از منافذ موجود در کف گلدان همراه با آب اضافی بعد از آبیاری (زه‌آب) شویم ابتدا از توری پلاستیکی قطعاتی را ببرید که بتوانند منافذ کف گلدانها را به خوبی بپوشانند. اگر اندازه این قطعات توری در حدود دو برابر منافذ کف گلدان باشد به خوبی می‌تواند آنان را پوشش دهد.برای ثابت کردن توریها بر روی ممنافذ نیاز به سیم به طول 10-8 سانتیمتر داریم. سیم را از میانه طور عبور می‌دهیم و توسط دو پایه سیم ، تور را بر روی منفذ کف گلدان ثابت می‌کنیم. همچنین بعد از قرار دادن بونسای در گلدان جدید باید به استقرار آن در گلدان کمک کرد که این کار را می‌توان با کمک دو عدد سیم انجام داد . این سیم ها را نیز در این مرحله باید به گلدان اضافه کرد به عنوان مثال فرض کنید که گلدان دو منفذ زهکش دارد. سیم مورد نیاز برای بستن و تربیت کردن شاخسار بونسای را به ترتیب تصاویر زیر از میان منافذ عبور داد و دو سر آن را به شکل آزاد باقی می‌گذاریم. در گلدانهایی که عمقی بیش از 5 سانتیمتر دارند بکارگیری یک لایه سنگریزه در کف گلدان به زهکش بستر کاشت کمک خواهد کرد.
آماده سازی بستر کاشت:
بستر کاشت را قبل از آنکه بونسای را از گلدان قدیمی درآوریم باید آماده و مهیا سازیم. مسائل مربوط به بستر کاشت در قسمت پنجم بونسای مورد بررسی قرار گرفته است . فقط مجدد یادآوری می‌شود که الک کردن مخلوط بستر کاشت برای داشتن مخلوطی یکنواخت اهمیت دارد. سپس مخلوط کاشت را باید درون گلدان جدید ریخت به نحوی که در جایی که قرار است زیر تنه اصلی گیاه باشد بستر کاشت ارتفاع بیشتری را داشته باشد. به عنوان مثال در تصیویر زیر قرار است که تنه اصلی گیاه تقریبا در مرکز گلدان جدید باشد بنابراین برآمدگی بستر کاشت جدید نیز در همین منطقه است.
بیرون آوردن گیاه از گلدان قبلی
ابتدا تمامی سیمهایی که موجب استقرار گیاه در گلدان است را قطع کنید. از آنجاییکه بسترهای کاشت بونسای معمولا از نوعی با خلل و فرج هستند گیاه به راحتی بیرون می‌اید اما اگر مقاومت کرد چند ضربه به کناره‌ها و کف گلدان بزنید تا خاک از لبه‌های گلدان جدا شود. اگر این کار هم کمک نکرد یک چاقوی تیز را در حد فاصل بستر کاشت و دیواره گلدان فرو کنید و در حالیکه تیغه چاقو با لبه گلدان در تماس است آنرا در محیط داخلی گلدان حرکت دهید تا باعث جدا شدن بستر کاشت از دیواره داخلی گلدان شوید. سپس به آرامی گیاه را از گلدان بیرون آورید. اگر مشاهده کردید که توده ریشه توده ریشه به شکل فضای داخلی گلدان درآمده است باید گلدان بونسای را عوض کرد.
آماده کردن گیاه برای انتقال:
زمانی که گیاه با ریشه هایش از گلدان قدیمی بیرون آمد باید تا جایی که امکان دارد خاک قدیمی را از لابه لای ریشه‌های گیاه پاک کرد به عنوان مثال با چوبی ظریف و بلند و با دقت و حوصله این کار را انجام داد. توجه داشته باشید که معمولا خاک کهنه در قسمت طوقه گیاه و در قسمت مرکزی توده ریشه گیاه باقی می‌ماند و مهم است که این خاک را نیز از ریشه‌های گیاه جدا کرد تا خاک جدید و غنی جای آنرا بگیرد. اگر خاک کهنه در مرکز توده ریشه باقی بماند در آینده علاوه بر احتمال وقوع پوسیدگی ریشه ، از حجم خاک سالم برای ریشه دواندن بونسای کاسته می‌شود. بخصوص اگر که شما متوجه رشد ضعیف بونسای شده اید اما در مراحل اولیه بیرون آوردن آن از گلدان قدیمی متوجه مشکل خاصی در توده ریشه نشده اید می‌بایست مرکز توده ریشه را از خاک کهنه پاک کنید تا بتوانید مرکز ریشه‌ها را به شکل کامل بررسی نمایید. اگر در هر مربته تعویض گلدان بونسای نتوانسته‌اید که تمامی خاکهای کهنه را پاک کنید تا به اصطلاح گیاهی با ریشه عریان را بدست آوردید، انجام این عمل هر 5 سال یکبار توصیه می‌شود. عریان کردن ریشه‌های درختان خزاندار و درختان پهن برگ صدمه چندانی به سلامتی آنان وارد نمی‌کند(البته به شرط رعایت کردن سایر نکات در حین تعویض گلدان) اما باید مراقب درختان مخروط دار همانند کاج و ژونی‌پروس بود.همانطور که اشاره شد برخی از پرورش دهندگان برای عریان کردن ریشه های بونسای از جریان ملایم اب استفاده می‌کنند که این کار برای درختان مخروط دار توصیه نمی‌شود و حتی گروهی دیگر از پرورش دهندگان این کار را برای تمامی انواع بونسای به صلاح نمی‌دانند.گاهی برخی از پرورش دهندگان برای اینکار از جریان ملایم آب استفاده می‌کند. آب به خوبی بستر کاشت را شسته و ریشه ها عریان خواهند شد.
اگر لازم باشد که عمل هرس ریشه نیز انجام شود می‌بایست ریشه را برای افزایش دقت عمل در به خوبی عاری از خاک نمود. در هرس ریشه ریشه‌های جوان و فعال نگهداشته می‌شوند اما ریشه‌های چوبی و ریشه‌هایی که بسیار بلند شده‌اند را می‌توان کوتاه کرد. در تمامی مدت عمل هرس ریشه نگذارید تا آنان خشک شوند اگر لازم است درخت را داخل ظرفی آب قرار دهید و یا هر چند لخظه یکبار آب را بر روی سیستم ریشه اسپری کنید. خشک شدن ریشه حتی برای مدت کوتاه به ضعف گیاه در آینده منجر خواهد شد.میزان ریشه‌هایی که قابل هرس است بستگی به میزان رشد گیاه ، حجم توده ریشه، اندازه گلدان جدید و نوع گیاه دارد اما به عنوان یک قانون کلی گفته می شود که در هر مرتبه هرس نباید بیش از 20٪ الی 30٪ از حجم کلی ریشه‌های گیاه را حذف کرد. تاثیر اندازه گلدان را در نحوه هرس ریشه می‌توانید در تصاویر زیر مشاهده کنید.در تصاویر زیر بونسای نارونی را مشاهده می‌کنید که قرار است به گلدانی بزرگتر منتقل شود بنابراین ریشه آن به شکل سبک هرس می‌شود.
بعد از انجام عمل ریشه‌های باقی مانده باید برای سایر مشکلات احتمالی بررسی شوند. ریشه‌های مرده زخمی آسیب دیده که مستعد مشکل پوسیدگی ریشه هستند. ریشه های پوسیده سیاه رنگ نیز باید جدا شوند. توجه داشته باشید که ریشه برخی از گیاهان همانند لاریکس و شربین در طی دوران استراحت تیره رنگ می‌شوند و نباید انان را با ریشه‌هایی که دچار پوسیدگی ریشه هستند اشتباه گرفت. ریشه‌ها را طوری هرس کنید که ریشه‌های باقی مانده به شکل شعاعی در اطراف تنه قرار گرفته باشند و نه اینکه حجمی از ریشه‌ها تنها در یک سوی تنه قرار گرفته باشد. چنین مسئله ای منجر به عدم استقرار مناسب درخت در آینده خواهد شد.همچنین ریشه‌های ضخیمی را که به صورت مستقیم و رو به کف گلدان رشد کرد اند را می‌توان هرس کرد زیرا باقی گذاشتن این ریشه ها در آینده و فشاری که آنان به کف گلدان وارد می‌آورند می‌تواند منجر به برآمدن درخت و بیرون آمدن آن از گلدان شود.عمل برش ریشه‌ها را با وسیله‌ای تیز انجام دهید تا برشی تمیز صورت گیرد. می‌توان بعد از انجام عمل هرس از هورمونهای ریشه‌زایی برای تحریک رشد ریشه‌های جدید و همچنین از قارچکش برای جلوگیری از شیوع بیماریهای قارچی استفاده کرد.
قرار دادن گیاه در گلدان جدید
درخت را در بالای توده بستر کاشت که قبلا در گلدان ریخته‌اید قرار دهید و با ملایمت بسیار درخت را کمی به طرف پایین فشار دهید تا ریشه‌ها تا حدودی به درون بستر کاشت فرو رود. در مرحله آماده کردن گلدان جدید از دو عدد سیم صحبت کردیم و گفتیم که این سیمها را برای ثابت کردن گیاه بونسای در گلدان جدید احتیاج داریم در این لحظه سیمها را به دور تنه درخت آورده و آنها را گره می زنیم تا به ثابت ماندن درخت کمک کنند.سپس تا حدی که فضای اطراف تنه و سطح گلدان پر شود از مخلوط بستر کاشت استفاده کنید. البته این کار را در یک مرحله انجام ندهید بلکه به تدریج و در چند مرحله بستر کاشت را اضافه کنید و در بین مراحل نیز با ملایمت و با فشاری اندک بستر کاشت را به خوبی بر روی سطح گلدان پخش کنید برای این کار از وسیله‌ای بلند و ظریف نیز می‌توانید استفاده کنید تا مبادا نیروی فشار دست و انگشتان شما به ریشه ها آسیب وارد آورد.
بعد از اتمام کار گیاه را آب دهید و برای گیاهی که جدیدا گلدان آنرا عوض کرده‌اید بهتر است که آبیاری را از قسمت بالای گیاه انجام دهید تا علاوه بر خیس شدن کافی بستر کاشت ورود اکسیژن نیز به خوبی انجام گیرد. همچنین این عمل باعث جابجایی یکنواخت ذرات بستر کاشت و ته نشین شدن آنان می‌شود و شاید لازم شود که بعد از آبیاری بستر کاشت بیشتری را به گلدان اضافه کرد . در آبیاری مجدد این گیاه عجله به خرج ندهید.
مراقبت بعد از تعویض گلدان
اغلب درختان عکس‌العمل سریع به تعویض گلدان نشان نمی‌دهند و با آمدن فصل بهار رشد رویشی خود را از سر می‌گیرند در حدود 6 هفته بعد از تعویض گلدان باید به خوبی مراقب گیاه بود تا از سلامت گیاه مطمئن شد. آبیاری را باید با دقت هر چه تمامتر انجام داد تا گیاه دچار مشکل خیس شدن بستر کاشت و یا خشک شدن آن نشود. گیاه را در طی مدت این شش هفته در معرض سرما و یا وزش باد و همچنین تابش مستقیم نور قرار ندهید . بخصوص برای گیاهان همیشه سبز این امکان وجود داردکه به دلیل کاهش حجم ریشه‌ها و کاهش جذب آب، وجود باد و محیط گرم منجر به از دست دادن آب برگها و در نتیجه ریزش برگها شود. چنین درختانی را در مکانی سابه بدور از وزش باد قرار دهید و روزانه برگسار را غبارپاشی کنید.
برخی از پرورش دهندگان برای ترغیب ریشه ها به دور شدن از تنه اصلی و پراکنده شدن در سراسر بستر کاشت اطراف تنه درخت را البته به شکلی که بیش از 30٪ سطح بستر کاشت پوشانده نشود از خزه استفاده می شود. خزه موجب عدم رطوبت بستر زیرین خود می‌شود زیرا مانع از رسیدن آب به این ناحیه می‌شود بنابراین ریشه ها در جستجوی آب به بقیه نواحی بستر کاشت رشد می‌کنند و این موجب پخش شدن ریشه ها به اطراف محیط تنه می‌شود.
اشتباهات رایج در تعویض گلدان بونسای
1-استفاده از گلدان قبلی :بونسای جوان سریعتر از بونسای بالغ رشد می‌کند بنابراین در زمان تعویض بونسای باید گلدانی بزرگتر برای آن در نظر گرفت. گلدان جدید باید تمیز و خشک باشد
2-هرس بیش از اندازه: هرس در زمان تعویض گلدان لازم است اما مراقب باشید که این کار را بخصوص برای توده ریشه ای که در نزدیکی تنه قرار گرفته است انجام ندهید.
3-قطع تمامی ریشه های کوچک : قطع ریشه های کوچک و باقی گذاشتن ریشه های ضخیم به صلاح بونسای نیست. ریشه‌های قدیمی معمولا ضخیم نیز هستند که بهتر است هرس را از آنان شروع کرد. ریشه‌های کوچک را باقی بگدارید به مرور زمان آنان رشد کرده و ضخیم می‌شوند.
4-برش نادرست و ناهموار: ظاهر خاک‌الود و قهوه‌ای رنگ ریشه‌های گیاه نباید منجر شود تا دقت لازم را در برش ریشه‌ها به خرج ندهید. برشهایی که باعث زخمی شدن پوسته ریشه‌ها شود احتمال پوسیدن آنان را در فصل رشد اتی افزایش می‌دهد.
5-تغذیه بونسای بعد از تعویض گلدان: بونسای را بعد از تعویض گلدان کود ندهید. این کار موجب سوختن و آسیب رسیدن به ریشه های جوان و توسعه نیافته می شود. مدتی بعد از عمل تعویض گلدان صبر کنید و سپس با شروع شدن رشد و فعالیت گیاه به آن کود دهید.
6-استفاده از وسایل آلوده: از تمیز بودن وسایل بخصوص قیچی مخصوص کوتاه کردن ریشه‌ها اطمینان حاصل کنید تا موجب گسترش عوامل بیماریزا نشوید.
7-استفاده از مخلوط کاشت نامناسب: بسیار مهم است که بستر کاشت مناسب برای بونسای استفاده کنید. مخلوط نامناسب می‌تواند به بونسای آسیب برساند و مانع از رشد آن شود.
