معرفی گیاه- پدیلانتوس ZigZag plant

پدیلانتوس Pedilanthus tithumaloides (مترادف با Euphorbia tithymaloides) به خانواده Euphorbiaceae  تعلق دارد و بومی نواحی مرکزی قاره آمریکا است. گیاه پیدلانتوس امروزه به دلیل شکل زیبای ساقه هایش که همانند زیگزاگ هستند به عنوان گیاهی خانگی مورد استقبال قرار گرفته است. گیاه می تواند در موطن خود به ارتفاع حدود 240 -180 سانیتمتر برسد اما زمانی که به عنوان گیاهی خانگی و گلدانی نگهداری می شود حدود 60-90 سانتیمتر ارتفاع می یابد. برگهای این گیاه در انواع معمولی سبز رنگ است اما انواع ابلق آن رگه هایی از رنگ کرم-شیری رنگ  و یا سبز تیره تر را در میان پهنه برگ دارند.

 همچنین در برخی انواع ته مایه ای از رنگ صورتی-ارغوانی به خصوص در حاشیه برگها مشاهده می شود که البته با تغییر شرایط محیطی بخصوص نور میزان رنگ قابل تغییر است. از طرفی برخی انواع این گیاه برگهای کمتری نسبت به انواع دیگر دارند .گلهای قرمز- صورتی و یا زرد رنگ گیاه کوچک هستند و در دسته های چند تایی در فصل تابستان و یا پاییز و در انتهای  ساقه ها شکوفا می شوند . در موطن این گیاه عمل گرده افشانی گلها توسط پرنده ای با نام مرغ مگس خوار(Hammingbird) انجام می شود. این پرنده از حشراتی مانند مگس تغذیه نمی کند بلکه شهد گیاهان را مصرف می کند و جثه‌ای بسیار کوچک و ظریف دارد و طی فعالیت خود به جابجایی و انتقال دانه گرده و در نتیجه بارور شدن گلهای پدیلانتوس و تشکیل بذر کمک می کند. بنابراین در سایر مناطقی که این گیاه نگهداری می شوند امکانات مناسبی جهت گرده افشانی وجود ندارد میزان شکل گیری و تشکیل شدن میوه ها و بذرها نیز بسیار کم است. نگهداری گیاه پدیلانتوس نسبتا آسان است و این گیاه به شرایط محیطی همانند کاکتوسها نیاز دارد.  از جمله نامهای انگلیسی این گیاه می توان به این موارد اشاره کرد:  red bird cactus (البته توجه کنید که این گیاه کاکتوس نیست) Devil's backbone (ستون مهره شیطان)، Zigzag plant (گیاه زیگزاگ)persian lady slipper, Japanese poinsettia

توجه : این گیاه نسبتا سمی است و نباید هیچ قسمت از آن به شکل خوراکی مصرف شود همچنین شیره موجود در ساقه ها و برگها می تواند در برخی افراد حساسیتهای پوستی ایجاد کند.

شرایط محیطی

آبیاری: آبیاری پی در پی این گیاه موجب پوسیدگی ریشه و قسمتهای پایین ساقه و از بین رفتن تمامی گیاه می شود. بهتر است زمانی که سطح خاک تا عمق حدود 3-2 سانتیمتر خشک شده بود نسبت به آبیاری اقدام شود زیرا این گیاه جز گیاهان گوشتی (ساکولنت Succulent) محسوب می شود و چنین گیاهانی به آبیاری زیاد و ماندگاری همیشگی آب در اطراف طوقه (ناحیه پایین ساقه که نزدیک به خاک است) حساس هستند.  اگر هنوز زمانی که سطح خاک کاملا مرطوب است نسبت به آبیاری اقدام کنیم احتمال پوسیدگی قسمتهای پایین گیاه و ریشه ها افزایش می یابد.با کاهش دمای هوا نیاز گیاه به آب کمتر می شود و زمانی که دما زیر 15 درجه است، حتما دقت کنید که گیاه را کم آبیاری کنید. حتی برخی ترجیح می دهند که در طی زمستان این گیاه را اصلا آب ندهند! خشکی کشیدن بیش از اندازه گیاه نیز از جمله دلایل چروکیدگی و خشکی برگها ، نازک شدن ساقه ها و ریزش برگها است . هنگام آبیاری به مقداری آب دهید که حتما از منافذ زیرین گلدان آب بیرون بیاید اما اجازه ندهید که کف گلدان با آب باقیمانده در زیر گلدانی در تماس باشد یعنی یا آب اضافی موجود در زیرگلدانی را بعد از آبیاری و خروج آب اضافی خارج کنید و یا اینکه به طور کل از گلدانهایی استفاده کنید که پایه دارند و بین کف آنان و زیرگلدانی آنها فاصله ای وجود داشته باشد.

نور: به مکانی روشن تا نیمه روشن و به دور از نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. نور مستقیم آفتاب را فقط زمانی تحمل می کند که هوا گرم نباشد.یعنی ساعات ابتدای روز بهترین زمان برای تابش نور مستقیم آفتاب هستند.  در غیر اینصورت و شدید بودن میزان نور بخصوص از پشت شیشه موجب می شود که حاشیه و نوک برگها بسوزند و برگها به تدریج شروع به چروکیده شدن و یا ریزش کنند.به همین دلیل وجود نور مستقیم اصولا برای روزهای گرم تابستانی توصیه نمی شود و از نور صبحگاهی بهتر است که در فصلهایی که آفتاب از شدت زیادی برخوردار نیست همانند اواخر فصل پاییز، در طی زمستان و اوایل فصل بهار استفاده کرد. وجود نور کافی در محیط یکی از دلایل بروز رنگ صورتی-ارغوانی در حاشیه برگهای این گیاه است. همچنین ساقه ها بخصوص نوک آنها به تدریج به سمت نور خم می شوند  که می توان با چرخش گلدان گیاه به شکل هفتگی از این مسئله جلوگیری کرد. توجه کنید که نیاز به جابجایی گلدان نیست و فقط کافی است که گلدان را در همان جایی که است کمی بچرخانید.کمبود نور و تاریک بودن بیش از اندازه میحط موجب بلند شدن و عدم استحکام ساقه ها، افزایش فاصله برگها نسبت به هم، کوچک شدن برگها و پریدگی رنگ آنها  می شود و رنگ صورتی – ارغوانی برگها نیز کمتر می شود. 

دما : حداقل دمایی که گیاه پدیلانتوس می تواند تحمل کند حدود 10-7 درجه سانتیگراد است و با نزول دما به کمتر از این حد به گیاه آسیب می رسد به نحوی که برگهای گیاه ریزش می کند و ساقه ها نیز استحکام خود را از دست می دهند.البته این حداقل دمایی است که به گیاه آسیب نمی زند اما اگر بخواهیم در رشد گیاه نیز به طور کل وقفه ایجاد نشود و گیاه از هر گونه آسیب در امان باشد بهتر است که دمای محیط کمتر از 13-12 درجه نشود تا از این نظر گیاه آسیب نبیند.  

خاک: این گیاه به خاکی با زهکش بسیار خوب نیاز دارد. مثلا مخلوط خاک برگ +شن (با اندازه ذرات 2-1.5 میلیمتر) به نسبت و حجم مساوی و یا حتی یک قسمت خاک برگ و دو قسمت شن نیاز دارد. محیطی خوب و با زهکش مناسب را برای این گیاه فراهم می کند. زمانی که ریشه های گیاه از منافذ زیرین گلدان بیرون آمد و یا در سطح خاک مشاهده شدند زمان تعویض گلدان است و از آنجایی که پدیلانتوس گیاهی با رشد کند و کم است معمولا هر 3-5 سال به تعویض گلدان این گیاه احتیاج می شود. گلدان جدید کافی است که حدود 20 درصد از گلدان قبلی بزرگتر باشد. قبل از تعویض گلدان توجه کنید که در کف گلدان جدید منافذ خروج آب وجود داشته باشند و قبل از قرار دادن گیاه به گلدان جدید روی منافذ را با چند تکه سفال شکسته بپوشانید. توجه کنید که این گیاه چه به تعویض گلدان و چه جابجایی مکان گلدان کمی حساس است و این دو مسئله می تواند موجب ریزش برگها شود. برای تقویت گیاه در طی فصل رشد می توان از کودی همانند 10-10-10 و یا 20-20-20 (البته این فرمول با نصف غلظت) هر ماه یک مرتبه استفاده کنید.

تکثیر: کاشت قلمه ای که از ساقه تهیه شده است یکی از راه های متدوال تکثیر گیاه پدیلانتوس می باشد. قلمه های تهیه شده در طی تابستان (وجود 14 ساعت روشنایی) و آنهایی که از انتهای ساقه های گیاه تهیه می شوند شانس بیشتری برای ریشه زایی دارند. حدود 24 ساعت قبل از اینکه از گیاه قلمه بگیرید گیاه را آبییاری کنید تا به تردی و طراوت ساقه ها کمک شود.همچنین به دلیل ترشح شیره از قسمت برش خورده و احتمال ایجاد حساسیت در اثر تماس با این شیره حتما قبل از تهیه قلمه دستکش دست کنید. از یک ساقه قلمه ای به طول 15-12 سانتیمتر تهیه کنید و حدود برگهای موجود در نیمه پایینی قلمه را جدا کنید. قلمه را در مکانی خشک و به دور از نور مستقیم آفتاب و در دمای معمولی اتاق بر روی روزنامه قرار دهید تا شیره گیاه خارج و خشک شود که این عمل می تواند 3-2 روز طول بکشد. بعد از اینکه ترشح شیره تمام شدد می توان نسبت به کاشت قلمه اقدام کردمخلوط مناسب برای کاشت قلمه هها پرلایت به تنهایی و یا شن(با ذرات 2-1.5 میلیمتر) +خاک برگ(به نسبت 3 به 1) است. قبل از کاشت قلمه ها این مواد را به خوبی خیس کنید و بعد از گذشت 30-15 دقیقه و خروج آب اضافی  نسبت به کاشت  قلمه ها اقدام کنید. حداقل میزان فرو بردن قلمه در بستر کاشت حدود 5 سانت از ته قلمه است البته می توان حدود یک سوم قلمه را نیز در خاک فرو کرد. نباید اجازه داد که خاک خشک شود و کشیدن پلاستیک شفاف بر روی قلمه و یا غبارپاشی و همچنین مکانی روشن و پر نور اما به دور از نور مستقیم آفتاب نیز از اعمالی هستند که به ریشه زایی بهتر کمک می کنند. شکل گیری ریشه ها در صورت مساعد بودن شرایط حدود 2 هفته طول می کشد. همچنین قلمه های این گیاه در آب نیز ریشه دار می شوند اما در صرت استفاده از این روش و زمانی که ریشه ها به طول حداکثر 5 سانتیمتر رسیدند نسبت به انتقال قلمه ها به مخلوط خاکی مناسب اقدام کنید.

قلمه های ریشه دار گیاه توجه کنید اگر قلمه های این گیاه را در آب ریشه دار کردید قبل از اینکه طول و حجم ریشه ها به این حد برسد می بایست قلمه ها را به مخلوط خاکی منتقل کرد. انتقال قلمه ها با ریشه های بسیار بلند و متراکم به محیط خاکی موجب می شود که احتمال عدم رشد مناسب گیاه در آینده در محیط خاکی افزایش یابد.

آفات و بیماری : آفت خاصی این گیاه را تهدید نمی کند گاهی فعالیت شته ، کنه تارعنکبوتی و شپشکهای گیاهی می تواند مزاحمت هایی را برای گیاه بوجود آورد. از بین بیماری ها نیز سفید پودری، لکه برگی باکتریایی و یا قارچی و  پوسیدگی ساقه اشاره کرد.

هرس: ساقه های این گیاه بعد از مدتی رشد ، بسیار بلند می شوند و احتمال ریزش برگهای ساقه های مسن نیز وجود دارد .برای حفظ ظاهر زیبای گیاه و همچنین تحریک رشد ساقه های جانبی و جدید که برگدار نیز هستند، هرس و کوتاه کردن ساقه های بسیار بلند ضرورت می یابد . کافی است ساقه ای را که خیلی بلند شده است از جایی که مورد نظرتان است کوتاه کنید اما به یک نکته حتما توجه کنید که در زمان هرس ، بیش از یک سوم یا 30٪ حجم کل شاخسار گیاه را قطع و حذف نکنید تا گیاه شوکه نشود. زمان مناسب هرس نیز زمستان است.