معرفی گیاه- کامکوات (پرتقال زینتی) Kamquat

معرفی گیاه- کامکوات (پرتقال زینتی) Kamquat

کامکوات Citrus japonica گروهی از درختان کوچک و کوتاه قامت مثمر هستند که از نظر گیاهشناسی به جنس Fortunella و خانواده Rutaceae تعلق دارند و بومی نواحی جنوبی آسیا و آسیا-پاسفیک هستند اما معمولا موطن آنان کشور چین معرفی می‌شود. کوتاهی قامت این درختان به همراه تولید میوه ای که قابل مصرف است آنان را به یکی از گیاهان محبوب تبدیل کرده است بخصوص اینکه می توان آنان را تحت شرایطی در گلدان نیز نگهداری کرد. این گیاه بوته و یا درختی کوچک و همیشه سبز با رشد کند و آهسته است که ارتفاع آن به 4.5-2.5 متر میرسد و شاخساری انبوه و گاهی خارهایی کوچک دارد. برای خرید کامکوات کلیک کنید.

برگها سبز تیره و براق و گلها سفید رنگ هستند که به تعداد 4-1 عدد در محور برگها شکل می گیرند. میوه ها 5-4 سانتیمتر طول دارند و نارنجی – طلایی هستند و زمان رسیدن آنها از اواسط پاییز تا اواسط زمستان است. بسته به اندازه میوه و البته شرایط نگهداری ، کامکوات می تواند سالانه صدها عدد میوه تولید کند. میوه های ریز این گیاه معمولا به شکل مربا مصرف می شوند. نام انگلیسی این گیاه Kumquat و یا cumquatاست که در چینی به معنی پرتقال طلایی است.

توجه: همانطور که در مقدمه اشاره کردم، کامکوات به گروهی و انواعی از درختان مرکبات گفته می شود که کوتاه قامت و مثمر هستند از نظر خصوصیات گل و میوه دهی شبیه هم هستند. اگرچه نام عملی این گیاه را در مقدمه C. Japonica ذکر کردم اما این گونه یکی از متدوالترین گونه های مرکبات است که با نام کامکوات شناخته می شود. گونه های دیگری نیز هستند که نام عمومی کامکوات نیز برای آنان بکار گرفته می شود همانند C.crassifolia, C. Hindsii, C.obovata, C. Polyandra البته لازم به ذکر است که گاهی اسامی علمی این گیاهان به این صورت نیز استفاده می شود همانند C. Japonica 'Hindsi' و نامهای سایرین نیزگاهی به همین صورت استفاده می شوند.

توجه: کامکوات انواع و نمونه های مختلف و متنوعی دارد. برخی از آنان قامتی بلندتر و برخی جثه و قامتی کوتاه تر دارند و چنین نمونه هایی مناسب کاشت در گلدان هستند.

توجه: درختان کامکوات که در محیط بیرون نگهداری می شوند به دلیل فعالیت حشرات گرده افشانی می شوند و گرده افشانی برای شکل گیری میوه ها اهمیت دارد. اگر گیاه را در محیط داخل که حشرات کم هستند نگهداری می کنید باید گرده افشانی را به شکل دستی انجام داد. مثلا وسیله ای مانند یک گوش پاک کن را بردارید و سر آنرا به کلاله و پرچمهای گلهای مختلف بزنید و تماس دهید با این کار شما همانند یک زنبور عسل رفتار می کنید و به گرده افشانی گلهای این گیاه کمک می کنید!

شرایط محیطی

آبیاری: در سال اول کاشت این گیاه بخصوص در فضای باز، آبیاری حتما باید به شکل منظم انجام شود تا به رشد ، توسعه و استقرار ریشه های گیاه کمک شود. اما این به معنی همیشه مرطوب بودن سطح خاک نیست . بلکه زمانی که سطح خاک نسبتا خشک شد باید اقدام به آبیاری گیاه کرد. درختان مرکبات همانند کامکوات ماندگاری آب و خیس بودن خاک را دوست ندارند و ریشه های آنها دچار خفگی و پوسیدگی می شوند که بر اثر این مسئله برگها زرد شده می ریزد و گیاه دچار زوال تدریجی شده و در نهایت از بین می رود. در طی زمستان می بایست آبیاری گیاه را کمتر انجام داد اما در طی این فصل نیز باید همواره به شرایط خاک توجه کرد و زمانی که خاک تا عمق حدود 5 سانتیمتر خشک شده بود گیاه را آبیاری کرد.

نور: کامکوات به مکانی با نور کامل و مستقیم آفتاب حداقل به مدت 8-6 ساعت نیاز دارد. هر مقدار که از میزان نور کم شود، گلدهی و در نهایت میوه دهی آن نیز کاهش خواهد یافت. البته در مورد نمونه های گلدانی باید گلدان را در مکانی گذاشت که در طی صبح از نور و بعد از ظهر از سایه برخوردار باشند.

دما: کامکوات تابستانی گرم نیاز دارد اما این به معنی داغ بودن و گرمای شدید نیست بلکه دمای 38-25 درجه سانتیگراد نیازهای گرمایی این گیاه را تامین می کند. در طی زمستان نیز تا حدود دمای 10- درجه را تحمل میکند و از بین نمی رود البته در این دما برگهای خود را از دست خواهد داد. مکانهای گرم و عدم وجود زمستانی سرد موجب می شود که این گیاهان میوه هایی درشت تر و شیرین تر تولید کنند. لازم به ذکر است که اگر حساسیت سرمایی کامکوات در صورت پرورش در گلدان بیش از حساسیت سرمایی درختانی است که در خاک باغچه و یا باغ کشت شده اند. بنابراین زمانی که دمای هوا به کمتر از 10 درجه می رسد بهتر است که گیاه به مکانی محافظت شده منتقل شود.

خاک: کامکوات به خاکی با زهکش مناسب نیاز دارد تا اضافه آب حاصل از آبیاری در اطراف ریشه ها باقی نماند. اگر قصد کاشت این گیاه را در خاک باغچه دارید بهتر است که خاک برگ را ابتدا با خاک باغچه مخلوط کنید به نحوی که نسبت آنها به هم در گودال کاشت این گیاه برابر باشد. در مورد گلدان نیز می توان از مخلوطهایی سبک همانند خاک باغچه +خاک برگ+ شن و یا کوکوپیت+پرلایت + خاک برگ و یا پیت موس+پرلایت+ورمی کولایت + خاک برگ استفاده کرد. برای کوددهی میتوان از کودی کامل همانند فرمول 10-10-10 هر ماه یک مرتبه استفاده کرد. کوددهی از اوایل بهار شروع می شود و تا اواخر تابستان ادامه می یابد اما نیازی به کوددهی در فصل پاییز و زمستان نیست اما در صورت مناسب بودن مکان نگهداری می توان از فرمول 10-10-10 هر 7-6 هفته یکبار استفاده کرد.لازم به ذکر است که برخی از پرورش دهندگان ترجیح می دهند از کودهایی با مقادیر نیتروژن و پتاسیم بیش از فسفر و یا مقادیر فسفر و پتاسیم برابر اما کمتر از نیتروژن استفاده کنند . به طور کل چنین مسئله ای در مورد گیاهان مرکبات از سوی برخی پرورش دهندگان توصیه شده است. مثلا فرمولی با نسبت 1-1-3 و 8-4-8 را به کار می برند. (توجه کنید که این اعداد نسبت فرمول کود را نشان میدهند و نه خود فرمول کودی را مثلا کودی همانند 5-5-15 ، دارای نسبت 1-1-3 است). در تابستان بکارگیری لایه ای از مالچ (مواد ارگانیک همانند خاک برگ) بر روی خاک اطراف گیاه به ضخامت حدود 5 سانت به خنک ماندن ریشه ها و عملکرد بهتر گیاه کمک می کند. اگرشرایط آب و هوایی منطقه شما اجازه می دهد و قصد کاشتن چندین کامکوات را در کنار هم دارید ، فاصله حدود 3.65-2.4 را بین هر دو درخت رعایت کنید تا ساقه ها فضای کافی برای بزرگ شدن داشته باشند. در کاشت گلدانی این گیاه باید از انواع کوتاه قامت کامکوات استفاده شود و نباید اجازه داد که ریشه ها در داخل گلدان به هم پیچیده و در هم تنیده شوند. به همین دلیل از گلدانهای بزرگ باید برای کاشت این گیاه استفاده کرد و گلدان این گیاه را باید هر دو سال یکبار تعویض کرد. همچنین قبل از کاشت گیاه منافذ زیرین گلدان را بررسی کنید و اگر امکان دارد تعداد آنها را بیشتر کنید و قبل از قرار دادن گیاه در داخل آن چندین قطعه سفال شکسته و یا قلوه سنگای کوچک قرار دهید تا به زهکش بهتر گلدان کمک کند. همچنین عمل سله شکنی برای نفوذ هوا به اطراف ریشه ای گیاه انجام می شود . سله شکنی به معنی نرم کردن خاک سطحی با کمک بیل و یا بیلچه است . البته این کار نباید به شکل عمقی انجام شود زیرا می تواند به ریشه های گیاه آسیب وارد کند. عمق حدود 5 سانتیمتر برای این کار مناسب است.

تکثیر: از آنجایی که گیاهان حاصل از رویش بذر سیستم ریشه ای ضعیفی دارند ، این گیاه را با کمک روش پیوند تکثیر می کنند. پایه را از سایر مرکبات همانند نارنج تهیه می شود. به هر حال اگر تمایل به کاشت بذر این گیاه را دارید حتما باید بذر تازه را استفاده کنید. یعنی بذر را از میوه در آورید و بعد نسبت به تیمار و کاشت آن اقدام کنید. بعد از بیرون آوردن دانه به خوبی باقمانده میوه را از روی آن با آب بشویید و قبل از خشک شدنشان نسبت به کاشت آنها اقدام کنید. مخلوطی از خاک معممولی+شن برای کاشت آنان مناسب است و قبل از کاشت به خوبی آنرا خیس کنید و سپس نیم ساعت صبر کنید تا آب اضافی خارج شود و بعد بذرها را بکارید. عمق مناسب کاشت نیز حدود 2 سانتمیتر است. روی سطح گلدان را پلاستیکی شفاف بکشید تا به حفظ رطوبت بیشتر کمک شود. گلدان را در مکانی روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید و دمای هوا برای جوانه زنی در حد 22-18 درجه مناسب است. در طی مدت جوانه زنی سطح خاک را هر زمان که نسبتا خشک شده بود با روش غبارپاشی آب ، آبیاری کنید. معمولا جوانه زنی در صورت مساعد بودن شرایط و عدم رکود بذرها در حدود 4-2 هفته بعد روی می دهد. روش دیگر تکثیر کاشت قلمه این گیاه است. قلمه از شاخه های جدید و در اوایل تابستان به طول حدود 15 سانتیمتر تهیه می شود.وجود 3-2 گره (ناحیه اتصال برگ به ساقه ) ضروری است. استفاده از پودرهای ریشه زایی به شکل گیری و رشد ریشه ها کمک می کند. از مخلوطی سبک همانند شن +خاک برگ می توان برای کاشت قلمه ها استفاده کرد. گلدان حاوی قلمه ها در مکانی روشن و بدور از نور مستقیم آفتاب و دمای 18 درجه قرار میگیرند. ریشه زایی حدود 8-6 هفته طول می‌کشد. همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردم روش پیوند زنی روش دیگر تکثیر این گیاه است که از پایه سایر مرکبات همانند نهال نارنج استفاده می شود و پیوندکی که از درخت کامکوات تهیه شده است روی آن پیوند زده می شود. روش پیوند مختلف است و یکی از آنها روش پیوند جوانه شکمی (سپری) میباشد که زمان مناسب آن اواسط بهار و یا اواسط تابستان/اواخر تابستان است. انجام روشهای مختلف پیوند کار سختی نیست اما نیاز به تجربه دارد. تصویری که در زیر مشاهده می کنید ، شکل بسیار ساده ای از انجام پیوند شکمی است.

شماره 1 تهیه پیوندک از گیاه کامکوات -شماره دو آماده سازی پایه به شیوه ایجاد شکاف شبیه حرف T (البته این شکاف به شکل معکوس هم میتواند ایجاد شود) -شماره سه قرار دهی پیوندک درون شکاف پایه -شماره چهار بستن نواحی اطراف پیوند- شماره 5 رشد پیوندک

هرس: زمان مناسب هرس این گیاه در زمستان است یعنی زمانی که گیاه حداقل فعالیت خود را دارد و البته این گیاه به طور کل نیاز به هرس کمی دارد. اول باید شاخه های آسیب دیده و شکسته و خشک را قطع کرد. سپس ساقه هایی را که خارج از فرم و شکل اصلی گیاه رویش کرده اند حذف می شود. همچنین شاخه هایی را که به سمت مرکز گیاه در حال پیشروی هستند را باید کوتاه کرد. پاجوشها نیز باید حذف شوند تا نفوذ نور به مرکز گیاه بیشتر شود. توجه کنید که در هر مرتبه هرس نباید بیش از 30-25٪ حجم کل شاخسار گیاه حذف شود زیرا هرس شدید می تواند موجب شوکه شدن گیاه و حتی از بین رفتن آن شود.

آفات و بیماری: شپشک آردآلود، شپشک قهوه ای نرم تن، شته، معدنچی برگ از جمله آفات این گیاه هستند و از بیماری های آن می توان به لکه سیاه مرکبات ، انتراکنوز، پوسیدگی انتهایی ساقه، لکه چرب مرکبات نام برد. بهترین راه محافظت این گیاه از بیماریها استفاده از نهالهای مرغوب و مطمئن، خاک ضدعفونی شده، رعایت میزان و فاصله آبیاری، تهویه مناسب و عدم کوددهی بیش از اندازه این گیاهان است.