آشنایی با پیچ کلماتیس

کلماتیسها، به تیره آلاله (Ranunculaceae) تعلق دارند. گونه‌های این گیاه بسیار متنوع هستند و اغلب به صورت بالاروندگانی چوبی وخزان‌پذیر می‌باشند. گرچه تعداد انگشت شماری نیز به صورت همیشه سبز و یا به صورت علفی  و  وجود دارند. کلماتیسها در شکل، اندازه ورنگ گل، فصل شکوفایی گلها، ارتفاع و پهنای تاج، متنوع و گوناگون هستند.قطرگلهای اغلب نمونه‌های دورگه، 10 الی 25 سانتیمتر بوده و به تعداد فراوان، مثلاً حدود 100عدد طی یک فصل بر روی گیاه شکوفا مییشوند ؛ و بیشتر نمونه‌های معمولی وغیر دورگه، گلهایی به قطر 2الی 8 سانتیمتر و با شکلهایی متنوع ومتفاوت دارند.

سلسله=Plantae، شاخه=Magnoliphyta، رده=Magnoliopside، راسته=Ranunculales، خانواده=Ranunculaceae، جنس=Clematis، گونه=گونه‌های مختلفی دارد.

 با وجود آنکه چنین رده‌بندی، علمی و معتبر می‌باشد، اما آن چیزی نیست که باغبانان و پرورش دهندگان استفاده کنند. چنین افرادی اکثراً ترجیح می‌دهند کلماتیسها را بر اساس خصوصیاتی همانند فصل گلدهی، شکل و اندازه گلها، چگونگی هرس، دو رگه بودن و یا نبودن و... گروه‌بندی نمایند. چند نمونه از این تقسیم بندیها در ادامه توضیح داده شده است.

تقسیم بندی کلماتیسها بر اساس اندازه گل:

1- کلماتیسهای گل درشت(Large-Flowered Clematis)، که این نوع کلماتیسها بر اساس فصل گلدهی به دو گروه تقسیم شده‌اند:

الف- زودگلدهنده (Early Flowering) که اکثراً از اوایل بهار الی اوایل تابستان، بر روی شاخه‌های حاصل از رشد سال قبل (شاخه‌های یک ساله)گلدهی دارند، همانند C. montanaوC. alpina، و ب- دیر گلدهنده(Late Flowering) که گلهای آنان، اواسط تابستان تا اوایل پائیز، بر روی شاخه‌های حاصل از رشد فصل شکوفا می‌شوند، همانند. C. integrifoli

2-کلماتیسهای گل ریز(Small-Flowered Clematis) ؛ این نوع کلماتیسها نیز، بر اساس زمان گلدهی به دو گروه تقسیم می‌شوند:الف- زود گل دهنده(Early Flowering) که گلهایشان اواسط زمستان شکوفا میشوند. از این گروه می‌توان به کلماتیسهای همیشه سبز همانندC. armandii,C. cirrhosa و دورگه‌های آنان اشاره نمود و ب- دیر گلدهنده (Late flowering) که اعضاء این گروه نیز، بر اساس زمان گلدهی به سه گروه تقسیم می‌شوند: 1-اواسط تابستان به بعد، همانند C. viticella و دورگه‌های آن 2-اواسط تابستان تا اوایل پائیز، همانند C. tangutica و دو رگه‌های آن و 3-اواخر تابستان به بعد، همانند C. texensis و دو رگه‌های آن.

تقسیم بندی کلماتیسها بر اساس زمان گلدهی

در این تقسیم‌بندی، کلماتیسها را در 12 گروه قرار می‌دهند:

گروه 1- کلماتیسهای همیشه سبز، گروه 2- کلماتیسهای آلپینا ، گروه 3-کلماتیسهای ماکروپتالا، گروه 4- کلماتیسهای گروه مونتانا، گروه 5- کلماتیسهای گروه راکِری، گروه 6-کلماتیسهای زود گلدهنده، با گلهای درشت، گروه 7-کلماتیسهای دیر گلدهنده، با گلهای درشت، گروه 8-کلماتیسهای علفی، گروه 9- کلماتیسهای گروه ویتیسلا، گروه 10-کلماتیسهای گروه تِکزِنسیس، گروه 11-کلماتیسهای گروه اُرینتالیس، گروه 12-کلماتیسهای دیر گلدهنده

تقسیم‌بندی کلماتیسها بر اساس چگونگی هرس

زمان هرس کلماتیسها، با توجه به زمان گلدهی آنان تعیین می‌شود. هم چنین انتخاب شاخه‌ها و اینکه هر کدام به چه میزانی قطع شوند، بستگی به این مسئله دارد که جوانه‌های گل بر روی شاخه‌های حاصل از رشد فصل جاری بوجود می‌آیند، یا ازشاخه‌های یک ساله و یا مسن‌تر.کلماتیسها را با توجه به چگونگی هرس و پیرایش، می‌توان در سه گروه قرار داد.

گروه اول:تمامی کلماتیسهای زود گلدهنده، یعنی آنهایی که گلهایشان از اواسط الی اواخر زمستان الی اواسط بهار شکوفا می‌شوند، اصولاً اصراری بر هرس این نوع از کلماتیسها وجود ندارد و مجبور نیستید تا هر ساله، آنها را هرس کنید.

گروه دوم:تمامی کلماتیسهای دورگه درشت گل، که از اواسط بهار الی اوایل تابستان گلدهی دارند، و تمامی کلماتیسهای دورگه‌ای که دو مرتبه در سال گلدهی دارند در این گروه قرار می‌گیرند.عملیات هرس را، مییتوان به شکل سبک بعد از مرحلة اول گلدهی، انجام داد.

گروه سوم:گلهای کلماتیسهای این گروه بر روی 60 الی 90 سانتیمتری انتهای شاخه‌های حاصل از رشد فصل جاری بوجود آمده وشکوفا می‌گردند. گلدهی، اوایل تابستان الی پائیز می‌باشد. ازنظر هرس ساده‌ترین گروه محسوب می‌گردد. چون فقط کافی است شاخه‌هایی که حاصل از رشد سال جاری بوده‌اند وگلدهی داشته‌اند، قطع شوند.زمان هرس، بهمن واسفند می‌باشد.

خاک و کود

اگررچه کلماتیس‌ها در خاک معمولی باغ و باغچه رشد کرده و توسعه می‌یابند، اما اکثراً خواهان خاکهایی هستند که pH آنها کمی بالاتر از 7 یا به بیان دیگر اندکی قلیایی باشد. خاک معمولی (خاک باغچه) را می‌توان در صورت لزوم، با استفاده از گچ قلیایی نمود. در سالهای اولیه رشد کلماتیسها، بخصوص اگر هنگام کاشت، خاک به خوبی آماده شده باشد، احتیاج چندانی به مصرف کود نمی‌باشد. اما پس از گذشت چند سال، شاهد کاهش رشد گیاه و بخصوص کم شدن میزان گلدهی آنها خواهیم بود. دلیل آن این است که گیاه در طی این سالها، از تمامی مواد غذایی موجود درخاک اطراف ریشه خود استفاده کرده و دیگر چیز زیادی در آن محدوده باقی نمانده است. در این زمان است که استفاده از مواد غذایی کمکی، برای داشتن گیاهانی سالم، قوی و زیباتر ضرورت می‌یابد. دفعات آبیاری با توجه به آب و هوای محل کاشت، فصل سال، بافت خاک و میزان نیاز رطوبتی گیاه، تعیین می‌گردد. گرچه اکثر کلماتیسها می‌توانند گرمای هوا را تا حد زیادی تحمل نمایند، اما در برابرخشکی خاک و کم آبی طولانی مدت، دوام نمی‌آورند. حداقل نیاز کلماتیسها به نور مستقیم آفتاب 6ساعت در روز می‌باشد و تمامی آنها آفتاب صبح(قسمت شرقی ساختمان) را ترجیح می‌دهند. گرچه، در مناطقی که آب وهوای بسیار گرمی دارند، مقداری سایه سودمند است.

کاشت گیاه: گیاهان بالارونده، اغلب به صورت گلدانی به فروش می‌رسند. پس از خرید، گیاه را باید از گلدان به محل کاشت جدید منتقل نمود. با در نظر گرفتن یکسری از نکات، نه تنها به موفقیت در امر انتقال و کشت گیاه کمک خواهد کرد، بلکه رشد مناسب و شادابی گیاه را در طی سالیان متمادی تضمین خواهید نمود. کلماتیسهایی وجود دارند که به دلیل مکان مناسب کاشت و البته توجه و مراقبت خوب و دلسوزانه، بعد از گذشت حدود 80سال، هنوز هم مانند گیاهی جوان و سرحال، گلدهی دارند.هنگامی که گیاه را از گلدان بیرون می‌آورید، مراقب باشید خاک اطراف ریشه‌ها، از آنها جدا نشود. زیرا در غیر این صورت، اکثر ریشه‌ها آسیب خواهند دید. بعد از قرار دادن گیاه در گودال محل کاشت، شروع به خاک ریزی نمائید. در انتها حدود 8 سانتیمتر از سطح بالای گودال را خالی بگذارید. ابتدا با پا خاک اطراف گیاه را لگد مال نمائید و سپس این فضا را از آب پر نمائید. وقتی که تمامی آب، درون خاک نفوذ نمود و پائین رفت، فضای خالی باقیمانده را با خاک پر نمائید. توجه داشته باشید که در اولین و یا حتی دومین فصل رشد ممکن است کلماتیسها رشد چندانی نکنند و گلدهی بسیار کم داشته باشند و یا حتی اصلاً گل ندهند. بنابراین برای دیدن و بهرمندشدن از گلهای زیبای آن، لازم است حداقل دو سال صبر وحوصله به خرج دهید.

تکثیر

بذر: تولید کلماتیسها از طریق بذر، سخت‌تر و یا آسان‌تر از کاشت بذر گیاهان دیگر نیست. به خصوص، اگر شما در کاشت بذور و تولید انواع دیگر گیاهان تجربه دارید، و علاوه بر این شخصی صبور و با حوصله هستید، قطعاً در مورد کلماتیسها موفق خواهید شد.

قلمه:در مورد گیاه کلماتیس، قلمه را می توان از دو نوع چوب تهیه نمود:

1- چوبهای جوان که دارای میان گره‌های کوتاه هستند و در بهار تهیه می‌شوند

2- چوبهایی که حاصل رشد سال جاری بوده، تا حدودی رسیده‌اند و اواخر بهار الی اواخر تابستان تهیه می‌شوند.

قلمه جوانه برگ: قلمه‌های جوانه برگ که در اواسط تابستان تهیه می‌شوند، زیر دستگاه مه افشان ‌نتایج خوبی داشته‌اند. قلمة جوانة برگ شامل پهنک برگ، دمبرگ و قسمت کوتاهی از ساقه، همراه با جوانه جانبی متصل به آن می‌باشد. بنابراین میتوان گفت که هرگره به عنوان یک قلمه مورد استفاده قرار گیرد.

خوبانیدن:خوابانیدن، ساده‌ترین روش تکثیر کلماتیسها می‌باشد و در مقایسه با دیگر روشها به وسایل و مراقبتهای کمتری نیاز دارد. در خوابانیدن، شاخه‌های حاصل از رشد سال جاری و سال قبل (شاخه‌های یک ساله) مورد استفاده قرار می‌گیرند. گودال مورد نیاز برای خوابانیدن شاخه، حدود 20 سانتیمتر عمق و 60 سانتیمتر عرض و طول دارد. ابتدا نیمی از گودال را با خاک پر کنید. سپس  شاخه را داخل گودال قرار داده و آنرا به وسیله چند عدد سیم ضخیم که به صورت قلاب درآمده‌اند، در خاک محکم وثابت نمایید. بعد از این مرحله، مابقی گودال را با همان مخلوط خاک و خاک برگ پر کنید.

بیماریها و آفات مهم کلماتیس

پوسیدگی ساقه- سفیدک- زنگ- لکه سیاه- شته-شپشک- کنه تارعنکبوتی-تریپس- کرم سفید ریشه-معندنچی برگ-مگسهای سفید-گوشخیزک