لیلیوم (سوسن) یکی از زیباترین گلهایی است که امروزه طرفداران بیشماری را بخصوص به شکل شاخه گل بریده به خود اختصاص داده است.

معرفی گیاه -لیلیوم Lilium

لیلیوم (سوسن) یکی از زیباترین گلهایی است که امروزه طرفداران بیشماری را بخصوص به شکل شاخه گل بریده به خود اختصاص داده است. زیبایی شکل خاص و طیف رنگی گلبرگهای آن به همراه ماندگاری نسبتا قابل توجه گل شاخه بریده آن، از دلایل معروفیت این گیاه است. اگرچه درمناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری این گیاه را می‌توان در فضای باغ و باغچه کشت کرد اما در مناطق سردتر علاوه بر فضاهایی همانند گلخانه‌ها، از گلدان نیز می‌توان استفاده کرد و این گیاه را به عنوان گیاهی گلدانی تحت کشت و پرورش قرار داد.

گیاهشناسی

لیلیوم‌ها گیاهانی گلدار و پیازدار هستند که  اغلب گونه‌های‌های آن بومی نیمکره شمالی زمین می‌باشند. ارتفاع این گیاهان چند ساله بین 60 الی 180 سانتیمتر است و پیازهایی با پوشش و یا بدون پوشش دارند(منظور از پوشش غشاء نازکی است که پیاز را در برگرفته و تا حدی وظیفه محافظت از پیاز را به عهده دارد.)

پیاز لیلیوم را به دلیل ظاهر و ساختار می‌توان در سه گروه قرار داد: 1- متمرکز که کروی است  و فلسها به شکل دایره وار در اطراف پایه پیاز قرار گرفته اند. منظور از فلس برگهای تغییر شکل یافته هستند که به عنوان اندام ذخیرهمواد غذایی در گیاه کاربرد دارند. همچنین فلسها در گونه های مختلف لیلوم به رنگهای مختلف از سفید تا ارغوانی تیره می‌باشند .  2- شبه استولون (Stoloniferous Bulb) که در برخی از گونه های بومی قاره آمریکا متداول است و به جای اینکه پیازهای دختری نزدیک به پیاز مادری تشکیل شوند و توسعه بیابند ، بر روی ساختاری رونده  که از جوانه محوری شکل گرفته است و معمولا چند سانتیمتر طول دارد شکل می‌گیرند. به طور کل پیازهای شبه استولون کوچک هستند و فلسهای آنان  به صورت غیر محکم به هم متصل هستند . در نهایت پیاز مادری می‌میرد و پیازهای موجود بر روی استولون به زندگی خود ادامه می‌دهند. گونه‌هایی همچون L.condense ,L.superbum, L.grayi,L.micbiganense از جمله این لیلومها هستند همچنین برخی از این لیلیومها ساقه خزنده دارند (Stoloniform Bulb) که قبل از ظهور در سطح خاک، کمی در زیر زمین به شکل خزنده رشد می‌کند و گاهی یک یا چند پیاز کوچک بر روی آن تشکیل می‌شوند که این نمونه نیز جز پیازهای شبه استولون محسوب می‌شوند همانند گونه های L.maximowiczii , L.nepalense و 3- شبه ریزوم(Rhizomatous bulb) در این نمونه‌ها نیز ساقه رونده کوچکی در اطراف پیازاصلی وجود دارد کاما وتاهتر از چیزی است که در پیازهای شبه استولون (گروه دوم) مشاهده می‌شوند . روی این ریزومها پیازهای کوچک تشکیل می‌شوند.همانند گونه L.pardalinum

همچنین در گیاه لیلیوم ریشه ها به دو نوع تقسیم می‌شوندد: 1- یکی در قسمت زیرین پیازها Basal root که ریشه های حقیقی هستند و هرگز نباید خشک و یا قطع شوند . تمامی انواع لیلیوم این ریشه ها را دارند. این ریشه ها با رشد خود کمی پیاز را به عمق خاک می‌کشند  و  2- ریشه‌های ساقه Stem root  که در واقع نوعی ریشه  نابجا Adventitus root هستند که در قسمت بالای پیاز و بر روی ساقه گیاه قرار می‌گیرند که بسیاری از انواع لیلیوم همانند L.formosanum, L.lancifolium و L.longiflorum چنین ریشه‌هایی یعنی ریشه بر روی ساقه را دارند. برخی از گونه ها همانند L.candidum  ریشه های ساقه ای را ندارند. اصولا نمونه هایی را که ریشه ساقه ای ندارد همانند L.candidum   می‌توان با عمق کاشت  کمتری در بستر کاشت قرار داد. لیلیومهایی که ریشه نابجا بر روی ساقه دارند را در عمق 2.5 برابر ارتفاع پیاز می‌کارند و پیازهای فاقد این ریشه ها را همانند L.candidum در عمقی برابر با ارتفاع پیاز می‌کارند. اگر پیاز چنین لیلومهایی کم عمق کاشته شوند، ریشه های تشکیل شده بر روی ساقه را می‌توان بر روی سطح خاک و  بر روی ساقه گیاه مشاهده کرد.

تشکیل ریشه بر روی ساقه زمانی که پیاز لیلیوم از نوعی باشد که اصولا ریشه ساقه ای تولید می‌کند. کم عمق کاشتن این نوع از پیازها چنین مناظری را ایجاد خواهد کرد. در تصویر سمت چپ فلش قرمز رنگ حدودی را که باید ساقه در خاک (قسمت قهوه‌ای رنگ) رشد کند مشخص کرده است.

ساقه گیاه لیلیوم از نظر ارتفاع در بین نمونه های مختلف این گیاه می تواند متفاوت باشد.مثلا از حدود 20 سانتیمتر تا حتی 120 سانیتمتر متغیر و مختلف است.شکل  و نحوه رشد برگهای گیاه نیز در انواع مختلف می تواند تا حدودی با هم متفاوت باشد اما در اغلب انواع پرورشی این گیاه برگها به شکل متقابل بر روی ساقه گل قرار گرفته اند.همچنین در بسیاری از انواع به محض بیرون آمدن ساقه از خاک، بر روی آن برگ شکل می گیرد اما در برخی دیگر انواع مانند Lilium taliense ساقه تا حدود 30 سانتیمتر رشد می کند و سپس برگها بر روی آن ظاهر می شوند.

گلهای لیلیوم بزرگ اغلب معطر و در رنگهای مختلفی همانند سفید، زرد، نارنجی، صورتی، قرمز و بنفش هستند. بر روی گلبرگها نیز گاهی لکه های رنگین وجود دارد. هر گل شش گلبرگ‌نما دارد که به سمت عقب خم می‌شوند و موجب می شوند که پرچمها و کلاله مادگی بیشتر به چشم بیاید. از نظر جهت قرار گیری گلها می توان آنان را در سه گروه قرار داد: 1-رو به بالاUpward facing - 2 خمیده به یک سمت Side-facing و 3-خمیده به سمت پایینDownfacing . همچنین از نظر شکل می توان آنان را در چند گروه متفاوت قرار داد: شکل گسترده و باز  Flat Shaped، شکل کاسه ایBowl shaped، شکل ستاره ای Star Shaped، شکل شیپوری Trumpet Shaped، شکل کلاه ترکی Turks Cap

از گلها میوه های کپسولی شکل بوجود می‌اید و بذرها در اواخر تابستان می‌رسند. برخی از ارقام این گیاه در مناطق سرد رشد می‌کنند. این نمونه ها در زمستان به رکود زمستانه می‌روند.همچنین  اغلب گونه های لیلیوم خزاندار هستند اما تعداد محدودی همانند Lilium candidum ,lilium catesbae مجموعه  کوتاه قامتی از برگها (بدون ساقه) را در طی دوران رکود دارد.

طبقه بندی نمونه های باغی

گیاهان لیلیوم بسته به خصوصیات و ویژگیهایی که دارند در گروه های مختلفی قرار گرفته اند . اگر این گیاهان دورگه هایی هستند که در زمانهای مختلفی از سال گلدهی دارند. ازجمله این گروه ها می توان به نمونه های زیر اشاره کرد. توجه داشته باشید که نام گروه ها بر اساس زمان گلدهی آنان آورده شده است یعنی از آسیاتیک شروع می شود و به ارینتال ختم می شود

• Asiatic hybrids  طیف رنگی گسترده ازسفید تا قرمز بسیار تیره دارد که محبوبترین رنگ آنان زرد و نارنجی است و نمونه های جدید بر روی گلبرگها لکه های رنگین دارند و حدود 75 سانتیمتر ارتفاع می‌یابند. گلدهی این گروه به شکل طبیعی در اوایل الی اواسط تابستان است. سر گلها یا به سمت بالا و یا به سمت پایین و حالت آویخته دارد. این لیلیوم به سرعت در زیر خاک تکثیر می‌شود و هر 4-3 سال نیاز به تعویض گلدان دارد.

• Candidum hybrids گلدهی این انواع در  اول تابستان روی می‌دهد . معمولا سفید و معطر هستند و اصطلاحا madonna lilies نامیده می‌شود پیاز آنان در عمقی به ارتفاع خود پیاز در خاک قرار می‌گیرد  و کاشت آن عمیق نیست.

• Martagon hybrids سر گلهای آنان به سمت پایین خم هستند اما گلبرگها به سمت عقب خم می‌شوند  گاهی turk's caps خوانده می‌شوند. ساقه های گل بلند هستند می توانند 90 الی 120 سانتیمتر رشد کنند و تعداد زیادی گل تا حدود 20 عدد بر روی یک ساقه گل شکل می‌گیرد. محلی سایه با پوششی از مواد ارگانیک (مالچ) بر روی بستر کاشت  را ترجیح می‌دهد. پیازهای این نمونه ترجیج می‌دهند سالها در یک مکان باقی مانده و جابجا نشوند.

• Trumpet lilies ارتفاع گیاه به 2.5 متر هم می‌تواند برسد و طیف گسترده از رنگها از سفید تا ارغوانی را دارند و به شکل معمول در اواسط تابستان گلدهی دارند.. Regal lily در این گروه قرار می‌گیرند.

• Longiflorum hybrids  شکل گل همانند یک شیپور بلند است و در گلفروشیها به کرات استفاده می‌شوند و به طور کل با نام سوسن عید پاک Easter lily نیز شناخته می‌شوند. رنگ گل معمولا سفید رنگ و البته زرد رنگ است و عطر خوشایندی دارد.
• Lillium lancifolium حدود 90 الی 120 سانتیمتر ارتفاع دارند . گلها  زنگوله ای و آویخته هستند اما گلبرگها به عقب خم می شوند . بر روی هر ساقه گل تعداد گل قابل توجهی مثلا تا حدود 12 عدد تشکیل می شوند. این لیلیومها به لیلیوم ببری Tiger lily نیز معروف هستند.

• Oriental hybrids گلهای بزرگ و معطر دارد.  رنگهای زیبا از سفید خالص تا ارغوانی تیره دارد و معطر است .  مکانهای نیمه سایه را ترجیح می‌دهد . خاک مکان کاشت پیازها نباید گرم شوند بنابراین کاربرد پوششی از مواد ارگانیک (مالچ)  بر روی سطح خاک محل کاشت توصیه می‌شود. گلهای این گروه به شکل طبیعی در اواسط تابستان شکوفا می شوند.

کدام لیلیومها از همه معروفترند؟

اگرچه تمامی این گیاهان زیبایی منحصر به فرد خود را دارند اما برخی از گونه های آن تا کنون جایزه انجمن سلطنتی باغبانی انگلیس را از آن خود کرده اند که برخی از آنان عبارتند از:

Lilium candidum- Lilium lancifolium - Lilium martagon- Lilium paralinum- Lilium regale

توجه: برخی از گیاهان کلمه  lily را جز اسم خود دارند اما آنها گیاهانی متفاوت هستند همانندLily of the valley(موگه )  یا Lily of the Nile( خانواده Agapanthus)

چرخه رشد:

پیازهای لیلیوم در زمان کاشت باید بافتی مستحکم و پوششی کاغذ مانند داشته باشند. ریشه پیازهای سالم قابل مشاهده است و بعد از کاشت، رشد ریشه‌ها در طی دو هفته آغاز می‌شود که در این مدت هوای سرد و در حدود 12-10 درجه سانتیگراد برای رشد ریشه ها لازم است. اما برای رشد برگسار و ساقه به دمای بیشتری نیاز است و  گرمای حدود 18 درجه سانتیگراد موجب رشد ساقه می‌شود. گلدهی با توجه به نوع و رقم لیلیوم حدود 3-2 ماه طول می‌کشد. (انواع oriental نسبت به سایر انواع 4-2 هفته دیرتر گل می‌دهند) بعد از گلدهی می‌توان ساقه گل را برید اما نباید بیش از یک سوم طول آنرا کوتاه کرد زیرا پیازهای موجود در زیر خاک هنوز به غذاسازی برگها برای رشد و بزرگ شدن نیاز دارند. به همین دلیل نباید از آبیاری گیاه غلفت کرد . بعد از اتمام گلدهی و بسته به نوع لیلیوم و در حدود اواسط الی اواخر تابستان  برگها شروع به زرد شدن می‌کنند. تا زرد و قهوه ای شدن کامل برگها باید صبر کرد و سپس می‌توان با وسیله ای تیز مابقی ساقه را نیز کوتاه کرد. حال می‌توان پیازها را برای انبارداری و زمستان‌گذرانی در همان خاک باقی گذاشت و یا می‌توان آنان را درآورد که در این صورت بهتر است آنان را در میان موادی همانند  پیت موس مرطوب با 50-30٪ رطوبت قرار داد.این رطوبت برای آن است که ریشه های موجود در قسمت پایه پیاز خشک نشوند و از بین نروند. در طی انبارداری هر چند وقت یکبار پیازها را بررسی کنید و در صورتی که خزه ها خشک شده بودند یا پیازها نشانه هایی از خشکی را نشان می دادند خزه ها را با عمل غبارپاشی اندکی مرطوب کرد. اگر که  پیازها در داخل گلدان باقی بمانند باید سال آینده حداقل 5 سانتیمتر از خاک سطحی گلدان را با خاک تازه و غنی عوض کرد زیرا اصولا گیاه لیلیوم به مواد غنی و تازه برای رشد مناسب نیاز دارد. همچنین در طی زمستان گلدان را داخل خاک باغچه دفن نکنید زیرا در این شرایط زهکش مناسب نخواهد داشت و در اثر بارشهای زمستانه پیازها قطعا خواهند پوسید. اگر نیاز سرمایی پیازها در طی انبار بر طرف نشود سال آینده پیاز سبز میکند اما گل تولید نمی‌کند.

شرایط انبار داری پیازها :

در طی انبارداری پیازها باید در مکانی خشک و خنک به دور از نور نگهداری شوند و  دمای مناسب در طی این مدت 7-2 درجه سانتیگراد است تا نیاز سرمایی آنان برطرف شود و برای این منظور به حدود 6 هفته زمان نیاز است در طی این مدت  اگر دما بیش از 7 درجه باشد ممکن است قبل از فرارسیدن زمان مناسب کاشت، پیازها جوانه بزنند اما در نهایت گلهای بدون کیفیت تولید می‌شود و یا با توجه به میزان اضافه دما و گرمای انبار به دلیل برطرف نشدن نیاز سرمایی اصلا گلی تشکیل نمی‌شود. به هر حال در صورت سبز کردن پیازها در طی انبارداری می‌بایست مراقب جوانه ها باشیم در غیر اینصورت و آسیب دیدن جوانه پیاز آن پیاز از بین می‌رود. ریشه ها نباید کاملا خشک شوند.به همین دلیل نگهداری آنان در پیت موس یا خزه با 50-30٪ رطوبت پیشنهاد می‌شود که باید هر چند وقت یکبار بررسی شوند تا اگر خشک شده باشند کمی مرطوب شوند. همچنین اگر در طی انبارداری دما بیشتر و در حدود 20 درجه سانتیگراد باشد بعید است که در سال آینده گل تشکیل شود.

کشت و کار لیلیوم

بسیاری از گونه های لیلیوم را می‌توان در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری در فضای باز کاشت و در بقیه مناطق این گیاهان را بجز کشت در محیط گلخانه می‌توان به شکل گلدانی و در محیط داخلی خانه  پرورش داد. در نواحی که به دلیل شرایط مناسب آب هوایی این گیاه در محیط خارج از خانه کشت می‌شود نه تنها گلها بلکه از برگسار این گیاه به عنوان گیاهی پرچینی استفاده می‌شود.

در محیط گلخانه نیز این گیاه به عنوان شاخه گل بریده مورد پرورش قرار می‌گیرد که یکی از مهمترین گونه هایی که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد Lilium longiflorum (سوسن عید پاک) است.

این گیاهان ممکن است به گونه ای مجبور شوند که خارج از فصل معمول گلدهی گل بدهند (عملیات forcing) تا در زمانی خاص گل آنها استفاده شود مانند عید پاک و به همین دلیل به سوسن عید پاک Ester Liliy  معروف شده اند. گل برخی از نمونه ها سنگین است و خم می‌شود و برای نگهداری آنان نیاز به قیم است. برای جلوگیری از آسیب رسیدن به پیازهای موجود در خاک در زمان کشت پیازهای چنین گلهایی باید قیم در خاک قرار گیرد تا در آینده بتوان ساقه گل را به آن بست. زمانی که ساقه ها به طول 10 سانتیمتر میرسند زمان مناسبی برای اتصال به قیم است.  از جمله گونه های مناسب برای کاشت در گلدان می‌توان به L.auratum,L.formosanum,L.longiflorum و L.speciosum اشاره کرد.

 اندازه پیازها:

 اندازه محیط پیاز لیلیومهایی که به منظور تولید شاخه گل بریده به شکل تجاری تحت کاشت و پرورش قرار میگیرند حداقل  20-17.5 سانتیمتر است. پیازهایی که 15-18 سانتیمتر محیط دارند پیازهایی کوچک و آنهایی که 25-28 سانتیمتر محیط دارند پیازهای درشت محسوب می‌شوند که هم گلدهی بیشتری دارند و هم اندازه گلهای آنان درشت تر می‌باشد.

زمان و  چگونگی کاشت:

 پیاز لیلیومها معمولا زمانی که در رکود هستند کاشته می‌شوند. پیازها را بسته به شرایط و تیمارهایی که بر روی آنان انجام شده است می توان از اوایل پاییز تا فصل بهار کاشت. معمولا پیازهایی که به شکل تجاری فروخته می‌شوند نیاز سرمادهی آنها را به شکل مصنوعی برطرف کرده اند تا بدون نیاز به گذران فصل زمستان بتوانند به گل بروند. همانطور که در قسمت گیاهشناسی اشاره شد سوسنهایی که بر روی ساقه نیز دارای ریشه های نابجا هستند به عمق کاشت بیشتری نیاز دارند و آنها را در عمق  2.5 برابر ارتفاع پیاز می‌کارند. نمونه هایی که فقط ریشه های حقیقی دارند (ریشه موجود در قسمت زیرین پیازها) در عمقی برابر با ارتفاع پیاز کاشته می‌شوند. در عمق کاشت نباید زیاده روی شود زیرا لیلیومها ریشه های کششی contractile دارند که پیاز را به درون خاک می‌کشد بنابراین بهتر است که این گیاه کم عمق کاشته شود تا بسیار عمیق. البته برخی از پروش دهندگان در مکانهایی که احتمال رسیدن دمای روزانه  به 32 درجه است و همچنین در خاکهای شنی و بسیار سبک 10-5 سانتیمتر به عمق کاشت اضافه می‌کنند.  در زمان کاشت نوک پیاز باید به سمت بالا قرار گیرد.اگر چند پیاز را در یک گلدان می‌کارید بهتر است فاصله 25-15سانتیمتری را رعایت کنید. به بیان دیگر در یک گلدان به قطر 30 سانتمیتر سه پیاز می‌توان کاشت. البته با مراقبت مناسب و همچنین بکارگیری به موقع کود می‌توان تراکم کاشت را کمتر در نظر گرفت.

توضیحات بیشتر راجع به عمق کاشت پیازهای لیلیوم :

همانطور که گفته شد لیلیوم می‌تواند دو نوع ریشه داشته باشند یکی ریشه هایی که در قسمت زیرین پیاز است و دیگری ریشه هایی که در قسمت بالای پیاز و بر روی ساقه قرار می‌گیرد و به نام ریشه های ساقه Stem root شناخته می‌شود. وجود یا عدم وجود ریشه های ساقه یکی از مواردی است که در تعیین عمق کاشت پیاز لیلوم موثر است. که اگر پیاز از چنین نوعی باشد و ریشه ساقه ای داشته باشد آنرا  در عمقی برابر با 2.5 برابر ارتفاع آن و اگر وجود نداشته باشد پیاز را در عمق تقریبا هم ارتفاع آن می‌کارند  البته این به معنی  دیدن نوک پیاز نیست و برای اطمینان از عدم مشخص شدن پیاز لیلیومهای بدون ریشه ساقه‌ای، به خصوص به علت نشست یا فرو نشستن بستر کاشت به دلیل آبیاری بستر کاشت، برخی از پرورش دهندگان اظهار می‌کنند که بهتر است بین نوک پیاز چنین انواعی از لیلیوم و سطح خاک در حدود 2.5 سانتیمتر فاصله باشد. لازم به ذکر است که اکثر انواع لیلیوم ریشه های ساقه ای را دارند مثلا  گونه های  L.formosanum, L.lancifolium و L.longiflorum  ریشه ساقه ای دارند و یکی از معدود نمونه هایی که این نوع ریشه ها را ندارد و از نظر کشت و کار باغبانی مورد توجه قرار گرفته است L.candidum و تمامی دورگه های حاصل آن بخصوص نمونه معروف madonna lilium می‌باشد.

مورد اصلی که در تعیین عمق کاشت پیاز لیلیوم نقش دارد در قسمت بالا ذکر شد اما موارد دیگری نیز هستند که بهتر است به آنان نیز توجه نمود که درشتی پیازها یکی دیگر از این عوامل است. پیازهای درشت در عمق بیشتری کاشته می‌شوند به همین دلیل گاهی در برخی از منابع علمی عمق کاشت پیازهایی را که ریشه های ساقه ای دارند را 4-3 برابر ارتفاع پیاز در نظر می‌گیرند. به عنوان مثال لیلیومهای دورگه  متعلق به گروه Trumpet یا trumpet hybrids که از گروه پیاز با ریشه ساقه‌ای هستند پیازهای درشتی دارند که در عمق 25 سانیتمتری کاشت می شوند.

مورد دیگری که توصیه شده به آن توجه شودبافت محل کاشت می‌باشد . اصولا بافت خاک هر مقدار سبک تر باشد و از شن بیشتری در آن استفاده شده باشد عمق کاشت پیازها را کمی بیشتر بیشتر در نظر می گیرند. همچنین دمای محیط کاشت را باید در نظر گرفت. اصولا پیاز لیلیوم خاک خنک را دوست دارد بنابراین اگر دمای هوا در روزهای گرم بالا می‌رود و به دنبال آن دمای سطح خاک نیز افزایش می‌یابد می‌توان کمی این پیازها را عمیقتر کاشت تا از افزایش دما مصون بمانند.

آبیاری: آبیاری مسئله مهمی در لیلیومهای کاشته شده در گلدان است زیرا که پیاز لیلیوم به محیط کاشت خیس بسیار حساس است و ابتدا لکه های قهوه ای رنگ بر روی برگسار آن ایجاد می‌شود و یا حتی بدون بروز این عارضه در نهایت پژمرده شده و  از بین می رود بنابراین آبیاری آن باید با دقت انجام شود. پیازها را بعد از کاشت آب دهید در هر مربته آبیاری مطمئن شوید که آب به ریشه ها رسیده با این حساب باید آب از زهکش ته گلدان حتما خارج شود. پیازهای لیلیوم محیط مرطوب را دوست ندارند  و بین هر مرتبه آبیاری بهتر است که سطح خاک خشک شود. زردی برگها و باز نشدن گلها از جمله دلایل آبیاری زیاد است . از پاشیدن قطرات آب در زمان آبیاری خودداری کنید. نمونه های متعلق به Oriental بهتر است که با آب سبک و بدون گچ آبیاری شوند زیرا به افزایش اسیدیته خاک حساس هستند.

نور : اصولا می‌تواند تا چند ساعتی نور مستقیم را تحمل کند و برخی پرورش دهندگان وجود حداقل 6 ساعت نور آفتاب را مناسب می‌دانند.  اما شرایطی وجود دارد مانند گرم نبودن هوا و نور صبح هنگام بهتر است.بخصصوص برای انواع oriental که در مناطق گرم مکان سایه برا ی آنان مناسب است. کمبود نور موجب بلند شدن ساقه گیاه و کاهش تعداد گلها ، زرد شدن برگهای پایین گیاه می‌شود.

 دما:  رشد و گلدهی لیلیوم بسیار تحت تاثیر دمای محیط قرار می‌گیرد حتی دمای بعد از برداشت پیازها و در محیط نگهداری آنان. همانطور که اشاره شد در زمان انبارداری به 6 هفته دمای 7-2 نیاز است. برخی منابع علمی این میزان را 6-4 هفته به میزان 3 درجه سانتیگراد اعلام کرده اند. وجود این دما موجب برطرف شدن نیاز سرمایی و دستیابی به توانایی گلدهی در این گیاه می‌شود. البته هر مقدار دمای انبار را پایین بیاوریم احتمال دارد از تعداد گلها و همچنین اندازه گلها در فصل آینده کاسته شود و همچنین مشکل یخ زدگی بافت پیازها پیش بیاید. بنابراین تصور نکنید که هر مقدار دما را پایین تر بیاوریم نیاز سرمایی پیازها نیز زودتر برطرف می ‌شود! زمانی که نیاز سرمایی برطرف شد و بعد از کاشت پیازها به دمای حدود 10 درجه نیاز است تا رشد ریشه ها آغاز شود.برای رشد برگها و ساقه گل به دمای بیشتری نیاز است و این دما در لیلیومهای مختلف می تواند با هم تا حدودی متفاوت باشد. مثلا در گروه Asiatic و تمامی دورگه های بدست آمده از آنان از جمله LA Hybride دمای 15-14 درجه مناسب در طی شب مناسب است همچنین در طی روز دما را میتوان در این حد نگهداشت اما تا حدود 25-20 درجه نیز قابل قبول است. در شب نیز حداقل دما تا 10-8 درجه را می توانند تحمل کنند. لیلیومهای گروه Oriental و تمامی دورگه های بدست آمده از آنان از جمله OT Hybride بعد از اینکه ریشه ها شروع به رشد کردند به دمای شبانه 15 درجه و رزوانه 17-15 درجه نیاز دارند . دمای روزانه تا 25-20 درجه نیز قابل قبول است. تفاوت دما در حدود 12-10 درجه در بین دمای روز و شب اثر بسیار منفی در رشد و گلدهی این لیلیومها دارد. گروه سوسنهای عید پاک و یا Longiflorum Hybride به دمای 16-14 درجه در طی شبانه روز نیاز دارند و دمای روزانه تا حدود 22-20 قابل قبول است اما معمولا به دلیل وجود مشکل شکاف کاسه در این نوع از لیلیومها بهتر است که میانگین دمای شبانه روز در حد 14 درجه باقی بماند.

 آماده سازی خاک و خاک: زهکش و عدم نگهداری آب در خاک گلدان بسیار مهم است. در کف گلدان به منظور افزایش زهکش و سهولت خروج آب  از 5 سانتیمتر سنگریزه استفاده می‌شود. مخلوط بستر کاشت مناسب برای لیلیوم خاکی سبک و با زهکش خوب با اسیدیته 6.5-5.5  است. از جمله ترکیبات می‌توان به 50٪ خاک برگ+ 25٪ کوکوپیت+20٪ پیت موس+ 10٪ شن درشت+ 5٪ پرلایت اشاره کرد البته برخی از پرورش‌دهندگان وجود خاک برگ بیش از اندازه را یکی از دلایل پوسیدن پیاز می‌دانند و از ترکیبهایی همانند  2 قسمت شن+یک قسمت خاک معمولی+ یک قسمت پیت و یا مخلوط 40٪ شن+30٪ پیت + 30٪ خاک برگ استفاده می‌کنند. برخی از پرورش دهندگان نیز در زیر پیازها فقط از شن استفاده می‌کنند اما برای پوشاندن اطراف و روی آنان  مخلوط مساوی شن+ خاک برگ را بکار می‌برند. از خاک باغچه و یا خاکهای رس در ترکیب بستر کاشت نباید استفاده کرد زیرا زهکش مناسبی ندارند و رطوبت را برای مدت زمان طولانی نگه می‌دارند و در نهایت موجب پوسیدگی پیاز خواهد شد. هنگام کاشت پیازها دقت کنید تا سر پیازها رو به بالا باشد.

در صورت کاربرد کود این گیاه رشد بهتری خواهد داشت. به عنوان مثال کاهش رنگ برگها نشانه خوبی برای کمبود مواد غذایی است. این مسئله بخصوص برای پیازهای بزرگ که در گلدانهایی کوچک کاشت شده اند بیشتر روی می‌دهد. برای کوددهی به این گیاه می‌توان از کودهایی همانند 20-20-20 و یا 18-18-18 قبل از گلدهی  و همچنین مرتبه دوم بعد از اتمام گلدهی گیاه استفاده کرد تا رشد پیازهای داخل خاک بهتر صورت گیرد. این برنامه بهتر است زمانی اجرا شود که قصد پرورش پیازهای داخل خاک را نیز داریم . در زمانی که گلهای این گیاه مهمتر هستند می‌توان در زمان ظهور گل از کودهایی که حاوی پتاسیم هستند (اصولا پتاسیم در شکل گیری غنچه گل و شکوفایی آن نقش به سزایی در تمامی گیاهان دارد) استفاده کرد. تعویض گلدان این در طی فصل رشد به دلیل فعال بودن ریشه های حقیقی آن و احتمال صدمه دیدن آنها توصیه نمی‌شود.

تکثیر:

جدا کردن فلسهای پیاز یکی از روشهای تکثیر این گیاه است. اگرچه در هر زمانی از سال می‌توان فلسها را از پیاز مادری جدا کرد اما بهترین زمان اواخر تابستان یا در طی پاییز و بعد از شروع رکود پیاز اصلی است.  فلسهایی که در خارجی ترین لایه پیاز قرار گرفته اند و بخصوص آسیب دیده هستند استفاده نمی‌شوند  و از فلسهایی که ظاهری سالم و بدون آسیب دارند باید استفاده کرد. مخلوطی از 50 درصد ییت و 50 درصد پرلایت در دورن یک کیسه پلاستیکی تهیه می‌شوند  و فلسها در بین این مخلوط قرار می‌گیرند. درب پلاستیک بسته می‌شود برای 6 هفته در مکانی تاریک و با دمای21-18 درجه قرار می‌گیرد   و در طی این مدت باید مرتبا رطوبت بررسی شود. توجه داشته باشید که رطوبت لازم است اما نباید در کف کیسه آب جمع شود در غیر اینصورت احتمال پوسیدن فلسها وجود دارد. بعد از گذشت حدود 6 هفته پیازهای بسیار کوچکی در انتهای فلسها شکل می‌گیرد. بعد از مشاهده ریشه ها، می توان پیازهای کوچک را از یکدیگر جدا کرد و در گلدانهای مستقل کاشت . اگر قبل از گذاشتن پیازهای کوچک در گلدانهای مستقل متوجه شدید که فلسهای مادری نرم شده اند آنها را از پیازها جدا کنید اما اگر هنوز به شکل محکم به پیازی چسبیده اند لزومی برای جداسازی آنان نیست. بعد از سبز کردن پیازها همان چرخه رشد گیاهان حاصل از پیازهای بزرگ باید دنیال شود این پیازها به تدریج بزرگ می‌شوند و به تعداد فلسها و همچنین اندازه پیاز افزوده می شود. حدود 3-2 سال طول می‌کشد که محیط این پیازها به 18-15 سانتیمتر (حداقل محیط پیاز برای گلدهی ) برسد.

برخی از انواع لیلیوم همانند L.bulbiferum, L.sulphureum, L.sargentiar,L.trigrinum بر روی ساقه گیاه و در محل اتصال برگ به ساقه تشکیل می‌دند که با نام پیازچه ساقه هوایی  Bulbils شناخته می‌شوند . این پیازچه ها چند هفته بعد از گلدهی گیاه به زمین می‌ریزند اما کمی قبل از آن می‌توان آنان را از گیاه جدا کرد و همانند پیازهایی که در زیر زمین تکثیر و بزرگ می‌شوند با آنان رفتار کرد یعنی بعد از دوران رکود آنها را کاشت تا رشد و نمو کرده و بزرگ شوند.

همچنین در لیلیومهایی که ریشه ساقه ای دارند بر روی آن قسمت از ساقه که در زیر زمین قرار گرفته است نیز پیازچه تشکیل می شود که از این پیازچه ها نیز می توان در تکثیر گیاه استفاده کرد. کافی است بعد از طی شدن چرخه رشد و زرد و خشکیده شدن برگهای گیاه مادری و زمانی که پیاز مادری را از خاک در می آوریم ، پیازچه های تشکیل شده را نیز جدا کرده و با فرا رسیدن فصل کاشت ، آنان را نیز بکاریم تا مجددا چرخه رشد جدیدی را آغاز کنند و به تدریج بزرگتر شوند تا به قابلیت گلدهی برسند. لیلیوم بذر نیز تولیدمی‌کند. بعد از رسیدن بذرها و طی کردن نیاز سرمایی در طی پاییز و زمستان می‌توان آنان را در محیط سبک و مرطوب و مکانی پر نور کاشت تا جوانه زنند و گیاه جوان برگ تولید کنند.نیاز سرمایی بذرها سه ماه دمای 2 درجه سانتیگراد است. عمق کاشت 0.6-0.3 میلیمتر است و در زمان کاشت نیز دمای مناسب 18 درجه سانتیگراد است.  بعد از ظهور برگها و سه هفته بعد میتوان از کودهای 20-20-20 و یا 10-10-10 البته با نصف غلظت هر سه هفته یکبار استفاده کرد. با ادامه کار برگها و غذاسازی آنان، پیاز در زیر خاک شکل می‌گیرد . با آمدن زمستان قسمتهای هوایی از بین می‌روند. با آمدن سال بعد و کاشت پیازها (که عمق کاشت در انواعی که ریشه ساقه‌ای دارند متفاوت است اما معمولا در حدود 5 سانتیمتر است) ، گیاه جدید شکل می‌گیرد و رشد می‌کند و چرخه رشد گیاه و پیاز آن از سر گرفته می‌شود.

آفات و بیماری: از آفات این گیاه می‌توان به شته اشاره کرد که معمولادر قسمتهای جوان گیاه فعالیت می‌کند شیره گیاه را مصرف کرده و ضعف رشد گیاه به همراه زردی و بدشکلی بخصوص قسمتهای جوان گیاه را به دنبال دارد و حتی موجب ترک خوردن جوانه های گل نیز بشوند.(برای آشنایی بیشتر با این آفت اینجا را کلیک کنید) .نماتدها موجودات ریزی هستند که در خاک و بر روی ریشه و پیاز فعالیت میکنند و به دلیل از بین بردن ریشه موجب پژمردگی و از بین رفتن گیاه می‌شود. بکارگیری خاک ضدعفونی شده و پیازهای عاری از این آفت از راهکارهای جلوگیری از بروز این مشکل است. فعالیت حلزونها و رابها موجب ایجاد سوراخهایی نامنظم بر روی قسمتهای مختلف این گیاه خواهد شد. یکی از حشراتی که در برخی نقاط می‌تنواند مشکلات جدی برای پرورش این گیاه ایجاد کند سوسک قرمز لیلیوم Scarlet lilium beetleاست که لارو و حشره بالغ از برگ ساقه جوانه و گلهای این گیاه تغذیه می‌کند و گاه می‌توانند خسارت بسیار شدیدی به گیاه وارد آورند. در صورت کم بودن تعداد این حشرات می‌توان آنان را با دست از روی گیاه برداشت اما در صورت زیاد بودن آنان باید از سموم مناسب از نوع سیستماتیک استفاده کرد.

 بیماری بوترتیس در اثر فعالیت قارچ بوترتیسBotrytis elliptica و Botrytis cinerea ایجاد می‌شود که در اثر آن لکه های گرد و یا بیضی شکل بر روی برگها و گلها ظاهر می‌شود.لکه ها ابتدا سفید رنگ هستند و بر روی برگها ایجاد می‌شوند. با پیشرفت بیماری لکه ها کرم - قهوه ای می‌شوند تمامی برگ را در بر می‌گیرند و می‌توانند موجب ریزش برگها شوند. رطوبت بالای محیط و نامناسب بودن تهویه مکان نگهداری گیاه از جمله دلایل شیوع این بیماری است. در مراحل ابتدایی می‌توان برگها را از گیاه جدا کرد اما در مراحل پیشرفته باید از سموم قارچکش بخصوص انواع حاوی مس استفاده کرد.

از آنجایی که پیاز لیلویم محتوی کربوهیدرات زیاد در شیره خود است آسیب رسیدن مکانیکی به آن می‌تواند موجب رشد قارچ پنیسلین بر روی قسمتهای مختلف پیاز آن می‌شود که با نام کپک آبی شناخته می‌شود. البته این مسئله مشکل جدی برای پیازهای آن نمی شود اما بهتر است که قبل از کاشت، پیازها را با قارچکشهای مناسب ضدعفونی کرد.

پوسیدگی پایه بر اثر فعالیت قارچهای مختلف بوجود می‌اید. فوزاریوم  Fusarium oxysporum va lilii و قارچ سیلیندراکارپون  Cylindrocarpon  و پیتیوم Pythium همگی قارچهایی هستند که در خاک زندگی کرده و ناحیه ریشه ها و صفحه پایگاهی (کف) پیاز را در گیری می‌کنند..فوزاریوم خطرناکتر است و سالها می‌تواند در خاک دوام آورد و پیازهای سالم را گرفتار کند. در این بیماریها مناطق پوسیده قهوه ای رنگ از قسمت پایه پیاز (کف پیاز) به ناحیه فلسهای آن منتشر می‌شود. فلسها ممکن است از یکدیگر جدا شوند اما به قسمت پایه متصل باقی می مانند. در قسمت هوایی گیاه علائمی همچون کوتاهی قامت، زرد شدن برگسار و خشک شدن قبل از بزرگ شدن کامل گیاه و از بین رفتن ساقه گل بوجود می‌اید. متاسفانه تمامی گیاهان آلوده را باید حذف کرد و از بستر خاک این گیاه به هیچ وجه استفاده نکرد. استفاده از بستر کاشت ضدعفونی شده، بکارگیری پیازهای سالم، عدم استفاده بیش از اندازه از کودها بخصوص کودهای حاوی نیتروژن، استفاده از کودهای دامی بسیار پوسیده (با دو یا سه سال پوسیدگی) و یا عدم استفاده از آنان، عدم آبیاری بیش از اندازه از جمله راه کارهای جلوگیری از شیوع این بیماری است.

پوسیدگی ریشه بیماری دیگری است که در اثر زهکش نامناسب بستر کاشت ایجاد می‌شود. زیرا ریشه های گیاه دچار کمبود اکسیژن شده است و به تدریج خواهد پوسید و در نتیجه آن گیاه نیز از بین خواهد رفت.

بیماریهای ویروسی معمولا در اثر فعالیت شته ها شیوع می‌یابند و مشکلات مختلفی را ایجاد می‌کنند همانند لکه های نامنظم بر روی برگسار، کاهش اندازه و ارتفاع گیاه، بدشکلی برگسار و گلها و بد رنگ شدن و رنگ غیر یکنواخت گلها و برگها. گیاهان آلوده را باید حذف کرد و شته ها را نیز برای جلوگیری از شیوع این بیماری کنترل نمود.

مشکل پیری زودرس برگها و ریزش زود موعد آنان: خشکیدن برگهای پایینی این گیاه دلایل زیادی دارد . آسیب رسیدن به ریشه ها به هر دلیل همانند سنگینین خاک و آبیاری زیاد ، کوددهی بیش از اندازه و یا استفاده از مواد ارگانیک زیاد، کمبود شدید ازت در بستر کاشت ، تنش آبی و خشکی کشیدن گیاه، نور کم محیط و یا بکارگیری آبهای حاوی فلوئور از جمله دلایل ریزش برگهای این گیاه هستند.

بروز لکه های قهوه ای بر روی برگها: آبیاری بیش از اندازه و نامناسب بودن زهکش کاشت دلیل این مشکل هستند. کود دهی بیش از اندازه نیز این مشکل را ایجاد می کند.

تعداد کم گلها: پیازهای کوچک و یا انبار کردن پیازها برای مدت زمان طولانی و خشک شدن ریشه های موجود در قسمت پایین پیازها از دلایل تعداد کم گل است.

ترکیدن جوانه های گل: به دلیل کمبود آب و خشکی کشیدن گیاه ، کمبود نور و یا افزایش دما در طی دوران انبارداری  است

چگونه گیاه را مجبور کنیم تا زودتر گل دهد؟

  اگر به شکل طبیعی پیازهای سوسن را بکاریم تا مراحل رشد معمول را طی کنند چند ماه از کاشت تا گلدهی طول می‌کشد در حالیکه می‌توان با تنظیم دما کاری کرد که گلدهی پیاز تسریع شود. البته برای این کار حتما باید از پیازهای مرغوب و بزرگ استفاده کرد.  پیازها را در گلدان که حاوی دو قسمت خاک شن لومی و یک قیمت پیت موس و یک قسمت شن است می‌کاریم.البته قبل از کاشت مخلوط خاکی را مرطوب می‌کنمی و صبر می‌کنیم تا رطوبت اضافه خارج شود سپس گیاه را خواهیم کاشت. کاشت عمیق مهم است. آنرا در مکانی روشن می‌گذاریم دما را در طی روز 20 و در طی شب 10-4.5 تنظیم کنید . در طی این روند نباید دما بیش از 21درجه شود. می‌توان به محض مشاهده جوانه در سطح خاک و همچنین 14 روز بعد از کود مایع 5-10-5 استفاده کرد. 30 روز بعد از مشاهده جوانه ها گیاه گل می‌دهند اما می‌توان برای تسریع دمای محیط را بالا برد و یا برای کند کردن آن دما را کاهش داد.