همه چیز درباره گل سیکلمن یا سیکلامن یا نگونسار

سیکلامن دارای ۲۳ گونه بوده که همگی گلدار و چندساله هستند. گونه cyclamen hederifolium نسبت به سرما مقاوم بوده و در فضای باز کشت می شود و گونه  cyclamen repandum در صورت کاشت گلدانی رشد متراکم و مناسبی نخواهد داشت.
در بیشتر گونه ها در پاییز برگ ها شروع به رشد کرده و در طول زمستان گلدهی کرده و در بهار اندام های هوایی گیاه از بین رفته و در تابستان گیاه وارد دوره استراحت و رکود گردیده و رشد نخواهد داشت. ریشه ها و اندام های هوایی سیکلامن از بخشی کروی شکل به نام غده بیرون می آید. غده مواد غذایی را در خود ذخیره کرده و هر سال بزرگ تر می شود.
بعد از اتمام دوره استراحت، ریشه ها از قسمت انتهایی، کناره ها، فوقانی و یا از تمامی سطح غده بیرون آمده و رشد می کنند.
برگ ها و گل ها نیز با ساقه های جداگانه از غده بیرون می آیند. در ابتدای رشد ساقه های گل و برگ بسیار شبیه بکدیگر هستند و تنها فرق عمده آنها در این است که نوک ساقه گل به طرف پایین خمیده شده و نوک ساقه برگ رو به بالاست. در ارقام مختلف سیکلامن شکل و رنگ برگ ها متفاوت است. برخی برگ هایی با لبه های صاف دارند و در برخی گونه ها، برش هایی پهنه برگ را به چند قسمت تقسیم کرده است. رنگ برگ ها در برخی گونه ها ساده و در برخی نقوش سبز کمرنگ و خاکستری و کرم رنگ مشاهده می شود. حتی گاهی طرح های بسیار زیبای موجود بر روی برگسار سیکلامن دلیل نگهداری آن است تا گل ها.
گلدهی
فصل گلدهی سیکلامن در گونه های مختلف آن متفاوت است.
گونه های  cyclamen hederifoliumو  cyclamen purpurascens  در تابستان و پاییز و cyclamen persicum در زمستان و cyclamen repandum در بهار گل می دهند.
هر گل ساقه مخصوص به خود داشته و این ساقه در انتها ۱۸۰-۱۵۰ درجه به سمت پایین خم شده ولی گلبرگ ها به سمت بالا رشد می کنند و همین امر موجب زیبایی منحصر بفرد گل ها می گردد. گل ها سفید، صورتی و یا ارغوانی هستند که به میوه های فندقی شکلی تبدیل می شوند. هر میوه حاوی چندین بذر با سطوح چسبنده است که میوه بعد از رسیدن قهوه ای شده و دهانه آن باز و بذرها آزاد می شوند.

دوره خواب و استراحت سیکلامن
بر اساس فصل فعالیت و رشد و گلدهی، این گیاه به دو دسته "زمستانه و بهاره " با فصل رکود در تابستان) و "تابستانه و پاییزه" (با فصل رکود در زمستان) تقسیم می شود.
در گونه زمستانه و بهاره، برگ ها در پاییز جوانه زده و در زمستان و بهار رشد کرده و گل می دهد و در تابستان وارد دوره استراحت می شود. بسیاری از گونه ها در طی فصل استراحت تابستانه، برگ های خود را از دست می دهند.
ولی در برخی گونه ها مانندcyclamen purpurascens و  cyclamen colchicum در طی دوران خواب تابستانه، با رشد برگ های جدید، برگ های قدیمی خشک شده و می ریزند.
در طی فصل استراحت که ۳-۲ ماه طول می کشد، گلدان حاوی غده را در مکانی خنک )۱۰-۴ درجه) و تاریک قرار داده و آبیاری و کوددهی را متوقف کنید. در این مدت خاک باید رطوبت مختصری داشته باشد و اگر بیش از اندازه خشک و سفت شود، غده ها از بی آبی چروکیده می شوند.
دوره استراحت تابستانه بعد از اتمام گلدهی یعنی از اواسط یا اواخراردیبهشت تا اواسط شهریور است. با فرا رسیدن پاییز و پایان دوره رکود، گلدان حاوی غده را به مکانی روشن منتقل کرده و با شروع آبیاری رشد گیاه را تحریک نمایید.

چگونگی کاشت غده سیکلامن در بستر کاشت
غده گونه هایی از سیکلامن که نسبت به سرما مقاوم بوده و در فضای باز کاشته می شوند، در عمق ۱۵ سانتی کاشته می شود، ولی در گونه های گلدانی غده در عمق ۳-۲ سانتی کاشته می شود. یکی از دلایل عدم گلدهی سیکلامن در فصل رشد، عمیق کاشتن غده است.
جابجایی غده ها بهتر است در فصل رکود صورت پذیرد. در صورت جابجایی غده در فصل فعال رشد، باید مراقب ریشه ها و غده باشیم تا آسیب نبینند و نیز دقت کنیم که غده را برعکس نکاریم و قسمت صاف تر غده به سمت پایین باشد.
نیازهای محیطی گونه های مختلف سیکلامن متفاوت است. در اینجا به نیازهای گونه گلدانی و پرطرفدار سیکلامن پرسیکوم می پردازیم.
آبیاری
در طی فصل فعال رشد باید گیاه را به خوبی آبیاری کرد و بین دو آبیاری باید سطح خاک کمی خشک شود. بهتر است آب را از کناره های گلدان به گیاه بدهید و آب را در مرکز گلدان و روی غده نریزید. آبیاری زیاد و خیس و غرقابی بودن خاک منجر به پوسیدن غده خواهد شد. آبیاری کم در طی فصل رشد و خشکی کشیدن گیاه نیز منجر به ریزش برگ ها و غنچه ها خواهد شد.
با اتمام گلدهی در اواسط بهار که برگسار شروع به زرد شدن می کند، آبیاری را به مرور کم کرده و در نهایت متوقف نمایید تا گیاه وارد دوره رکود شود. با شروع فصل پاییز مجددا آبیاری را شروع کرده تا خواب گیاه بشکند.

نور
تمامی گونه های سیکلامن بخصوص گونه پرسیکوم که در طی فصول پاییز تا بهار فعال هست، برای رشد به محیطی پرنور و روشن نیاز دارند. در روزهای گرم باید مراقب تابش مستقیم آفتاب که منجر به آفتاب سوختگی می شود، باشیم و گیاه را از تابش مستقیم دور نگه داریم. نور کم محیط موجب عدم شکل گیری گل ها، ریزش غنچه ها، کمرنگ شدن برگ ها و بلند شدن بیش از اندازه دمبرگ ها خواهد شد.
دما
در میان گونه های مختلف سیکلامن برخی حساس به گرما هستند و برخی حساس به سرما! گونه پرسیکوم که به عنوان گیاه آپارتمانی نگهداری می شود، به سرما حساس است. پرسیکوم را بهتر است در محلی با دمای روزانه ۱۸-۱۶ و دمای شبانه ۱۰-۶/۵ درجه نگهدارید. با توجه به اینکه دوره استراحت پرسیکوم در فصل تابستان است، دمای بیش از ۲۰ درجه موجب ریز شدن گل ها، عدم باز شدن گل ها، به خواب رفتن گیاه و غیرفعال شدن آن می شود. توصیه می شود که در دمای بالای ۱۶ درجه برای تامین رطوبت محیط، از زیرگلدانی حاوی سنگریزه و آب استفاده کنید.
خاک
خاک باید زهکشی خوبی داشته باشد. مخلوطی از ۲قسمت پیت موس+ 1قسمت لوم یا خاک با کیفیت باغچه + 1قسمت شن یا ۲ قسمت خاک برگ + 1  قسمت شن یا پیت موس و شن به مقدار مساوی ترکیب مناسبی برای سیکلامن است.
عدم شکل گیری گل ها یا برگ های ریز و رنگ پریده، نشانه از کمبود مواد غذایی است. یکبار در ماه از کود مخصوص گیاهان زینتی با نصف غلظت توصیه شده استفاده کنید. کوددهی بیش از اندازه موجب ریزش گل ها، عدم گلدهی، رشد رویشی برگسار شده و مشکل تراکم برگ ها که به برگ کلمی یا  cabbage like معروف است، بوجود می آید. هر دو سال یکبار در زمان رکود و استراحت گلدان را تعویض نمایید.
تکثیر و ازدیاد
به دو طریق تقسیم غده حاوی جوانه (که بعدا با رشد آن برگسار بوجود می آید) در فصل رکود و کاشت بذر تکثیر می شود.
بذرها را بعد از رسیدن و قهوه ای شدن میوه، از داخل آن بیرون آورده و قبل از سرد شدن هوا در عمق نیم سانتی بستری سبک بکارید. هر قدر بذرها تازه تر باشند، درصد جوانه زنی بیشتر خواهد بود. بذرها برای جوانه زنی نیاز به تاریکی دارند. گلدان حاوی بذرها را در محلی تاریک قرار داده و خاک بستر را همواره مرطوب نگهدارید. بهتر است بذرها را ۱۲ ساعت قبل از کاشت خیس کنید. برای جوانه زنی در دمای ۱۵-۱۲ درجه ۶۰-۳۰ روز زمان لازم است. هنگامی که گیاهان کوچک ۴-۳ برگ داشتند، آنها را در گلدانی مستقل بکارید. ۱۵-۹ ماه بعداز کاشت بذر گلدهی گیاه آغار می شود.

آفات و بیماری های سیکلامن cyclamen
سرخرطومی انگور یا otiorhynchus sulcatus تصویر سمت چپ و وسط پایین از حشراتی است که به سیکلامن خسارت وارد می کند. حشرات بالغ در طی شب از برگ ها تغذیه کرده و موجب سوراخ شدن و بدشکلی برگ ها می شود. اما خسارت اصلی را لاروهای این آفت وارد می کنند. لاروها از ریشه ها و غده های گیاه تغذیه کرده، موجب عدم توانایی ریشه ها در جذب آب می شوند. گیاه بتدریج پژمرده شده و از بین می رود. این لاروها معمولا در اواخر تابستان و در طی پاییز فعال هستند و بیشترین آسیب را وارد می آورند. اگرچه بکارگیری مواد شیمیایی از راه حل های این آفت است، اما در زمان کاشت گیاه باید سعی کرد که از بستر کاشت ضدعفونی شده و مواد گیاهی مطمئن و سالم استفاده کرد.

کنه سیکلامن یا polyphagotarsonemus palidus
این آفت قهوه ای تا سفید بوده و بسیار ریز و در حدود ۰/۲۵ میلیمتر طول دارد.
در صورت حمله شدید می تواند موجب سیاه شدن نوک ساقه ها و بدشکلی آنها می شود. گل ها باز نمی شوند و ساقه های گل به هم پیچیده و بدشکل می شوند. گلبرگ ها چروکیده شده و گیاه کوتاه قامت باقی می ماند.
این آفت در شرایط گلخانه ای در تمام سال فعال است، ولی در محیط های دیگر اواخر بهار و در طی تابستان مشکل ایجاد می کند.
برای از بین بردن کنه گیاه را برای چندلحظه کوتاه در آب ۴۶ درجه فرو ببرید (گرمادرمانی.)
راه حل دیگر استفاده از سموم سیستمیک است.
اثرات فعالیت کنه را در تصویر سمت چپ و وسط ردیف دوم ببینید.
تریپس
اغلب بر روی سطح برگ فعالیت کرده و با مکیدن شیره گیاه موجب تغییر رنگ برگ در آن نقطه می شود. در شرایط حمله شدید برگ ها زرد و خشک می شوند.
پژمردگی فوزاریوم fusarium oxysporum
بیماری قارچی که می تواند همه قسمت های گیاه را تحت تاثیر قرار دهد. اگر غده آلوده را از وسط به دو نیم کنیم، حلقه های قرمز-قهوه ای می بینیم. برگ های گیاه آلوده اکثرا در ناحیه اتصال پهنه برگ به ساقه برگ زرد و خشک شده و ساقه برگ نیز می خشکد. البته این بیماری را نباید با زردی و خشکیدگی طبیعی برگسار را در نزدیکی دوران رکود و استراحت اشتباه گرفت.
بیماری ویروسی
در این بیماری لکه ها و خطوط زرد یا کرم رنگ بر روی برگسار مشاهده شده، گیاه کوتاه قامت و برگ ها و گل ها بدشکل و درهم پیچیده می شوند.
بیماری ویروسی راه حل ندارد و باید گیاه آلوده را دور انداخت. (تصاویر سمت چپ ردیف اول و دوم)
پوسیدگی نرم باکتریایی
موجب زرد شدن و پژمردن گیاه و مرگ سریع آن می شود. غده ها نیز نرم شده و می پوسند. گیاه آلوده را دور بیندازید.