نامهای متداول: سیکاس زامیا (نخل مقووایی)
نام انگلیسی: Cardboard Plant, Cardboard Sago, Jamaican Sago, Mexican Cycad, Cardboard Cycad, Cardboard Palm
نام علمی: zamia furfuracea
خانواده: سرخس نخلی Cycadales
نام Zamia از ریشه azaniae یونانی، به معنی "یک مخروط کاج" گرفته شده است.
این گونه از سیکاس در ایران پیشینه و قدمت زیادی ندارد و پس از واردات گونه zamia furfuracea که به سیکاس مقوایی یا به طور عمومی به نام سیکاس زامیا مشهور شده است، در سالهای اخیر به صورت نشایی و یا بوته ای به صورت محدود به فروش می رسد. اما با توجه به اینکه گونه سیکاس رولوتا از این خانواده گیاهی محبوب در بین دوستداران گل و گیاه در سراسر جهان محسوب می شود، پیش بینی می شود که این گونه نیز جای خود را در بازار باز نموده و به خانه ها و باغ های ایرانیان راه پیدا کند.
سیکاس مقوایی مانند سیکاس رولوتا از جنس سرخس و از خانواده Zamiaceae است که بومی مکزیک، ایندیای غربی و مرکزی (در دریای کاراییب) و امریکای جنوبی تا جنوب بولیوی است. طیف وسیعی از یک گونه زامیا (integrifolia) هم در ایالات متحده آمریکا (جورجیا و فلوریدا) گسترش یافته است.
سه گونه اصلی که بومی استرالیای غربی هستند Macrozamia riedlei وMacrozamia fraseri و dyeri Macrozamia می باشند.
این گونه در مناطق بومی در جاهای به طور کلی خشک در خاک های شنی و در صخره های دریایی و آهکی رشد می کند.
نخل مقووایی یا همان سیکاس زامیا دارای یک تنه کوتاه و گاهی اوقات زیرزمینی تا 20 سانتیمتر است که معمولا بدون انشعاب به سمت بالا رشد می کند و سطح تنه دارای بقایای برگهای قدیمی است و بافت زبر وخشی برای تنه آن فراهم کرده است. در سن جوانی دارای رشد بسیار کندی است ولی با افزایش سن و بالغ شدن گیاه رشد آن شتاب می گیرد. تنه سیکاس زامیا به عنوان یک مخزن آب در زمان خشکسالی عمل می کند.
در زمان جونی گیاه اینگونه به نظر می رسد که برگها به جای تنه مستقیما از زیر زمین روییده اند.
سمیت: تمام قسمت های این گیاه از جمله دانه ها برای حیوانات و انسان ها سمی هستند. سمیت باعث آسیب زدن به کبد و کلیه ها و همچنین به فلج احتمالی.خواهد شد. کم شدن آب بدن به سرعت از عوارض آن است و هیچ درمانی برای مسمومیت با آن در حال حاضر شناخته نشده است.
توضیح در مورد سیکاس زامیا:
شاخه های اصلی به همانند سرخس از تنه اصلی از مرکز به اطراف آن گسترده شده و هر کدام از این شاخه ها دارای برگچه های بیضی شکل دارای بافت چرمی ضخیم و طول 3 تا 13 سانتیمتر هستند که در هنگام لمس همانند مقوا هستند و به همین علت در کشورمان به عنوان سیکاس مقوایی مشهور شده است.
در این گیاه دوپایه جنس ماده و نر از همدیگر جداست و از روی شکل گل سیکاس زامیا جنس آنها قابل شناسایی است.
سیکاس زامیای ماده یک مخروط به رنگ قهوه ای زنگ زده در مرکز تاج خود تولید می کند که محل تولید بذر سیکاس زامیا است.
سیکاس زامیا نر نیز گل تولید می کند که اندازه آن کوچکتر از گل سیکاس ماده بوده و شکل خوشه ای دارد و وظیف گرده افشانی گل ماده را بر عهده دارد. بر خلاف سیکاس رولتا، گل نر و ماده سیکاس زامیا حتی در گیاهان بسیارجوان نیز شکل می گیرد.
اندازه بذر سیکاس مقوایی حدود 2 تا 3 سانتیمتر است که به شکل منظم و مرتبی در درون مخروط ماده و زیر فلس های گل شکل میگیرند.
استفاده به عنوان گیاه آپارتمانی:
در مناطق معتدل می توان آن را به عنوان یک گیاه آپارتمانی پرورش داد و در مناطق نیمه گرمسیری می توان به عنوان یک گیاه گلدانی و یا گیاه فضای باز به سادگی آن را پرورش داد. زامیا گیاهی است که به آسانی قابل پرورش بوده اما نرخ رشد کی دارد. با کاشت سیکاس زامیا در گلدانهای کم عمق می توان آن را همانند یک بونسای پرورش داد.
نور :مورد نیاز سیکاس زامیادر آفتاب کامل رشد می کند. قرار دادن گیاه زامیا به طور منظم در مقابل پنجره به طوری به همه قسمتهای گیاه به طور یکنواخت نور برسد لازم است و گاهی اوقات بایستی گیاه را چرخاند تا از رشد نا همگون برگها و یا کچلی یک طرفه آن جلوگیری نمود.
دمای مناسب: دمای عادی اتاق برای این سرخس نخلی در طول سال مناسب است. این دما بین 16-24 درجه سانتی گراد می باشد.
آب: تنها زمانی آبیاری زامیا لازم است که خاک زیر آن به طور کامل خشک است. آبیاری باید با اعتدال انجام شود. این سیکاس مقاوم در برابر خشکسالی است. البته کم آبی شدید باعث ریزش برگ های آن می شود. همیشه از زهکشی خوب گلدان اطمینان داشته باشید چون عدم زهکشی و جمع شدن آب در گلدان به پوسیدگی ریشه سیکاس زامیا می انجامد.
هنگام آبیاری سیکاس زامیا آب را به داخل گلدان بریزید و از پاشیدن آب به روی برگ و تنه آن اجتناب کنید.
کود: تغذیه زامیا یک بار در فصل بهار و یک بار در فصل تابستان با یک کود مناسب و سبک، ایده آل است.
تعویض گلدان زامیا:
این گیاه دوست ندارد زیاد جابجا شود و همچنین نسبتا کم رشد است، پس هر دو یا سه سال بنا به ضرورت و در صورت کم بودن جای گیاه گلدان را تعویض نمایید. سعی کنید گلدان را از نوع سنگین انتخاب نمایید تا با رشد گیاه به سادگی واژگون نشود. زمان تعویض گلدان فصل بهار است چون در این فصل رشد ریشه محدود می شود.
هنگامی که گلدان و گیاه به اندازه کافی بزرگ هستند و تعویض آن امانپذیر نیست، با برداشتن 5 تا 8 سانتیمتر از خاک روی گلدان و تعویض آن با خاک تازه و مناسب به تغذیه و شادابی گیاه کمک کنید.
خاک مناسب: یک قسمت خاک باغچه و یک قسمت شن یا ماسه برای زهکشی مناسب خواهد بود.
باغبانی: نگهداری از سیکاس زامیا ساده است. آنها نسبت به شوری و خشکی مقاوم هستند، اما باید از سرمای شدید محافظت شوند.
موقعیت کاشت: سیکاس مقوایی را در آفتاب کامل یا نیم سایه بکارید. در آفتاب کامل ساقه ها به صورت قایم و راست و در سایه ساقه ها به صورت افقی رشد می کنند.
خاک: این گیاه تحمل انواع خاک خوب زهکشی را دارد.
تکثیر و ازدیاد سیکاس زامیا:
سیکاس زامیا را می توان با کاشت دانه های به رنگ قرمز روشن آن که توسط سیکاس ماده تولید می شوند، تکثیر نمود.
در صورتی که گرده افشانی متقابل سیکاس نر و ماده به خوبی انجام شده باشد همه دانه ها دارای قابلیت باروری هستند. اما روند جوانه زنی بسیار کند و دشوار است و جوانه نیز رشد بسیار کندی دارد و سالها طول خواهد کشید تا گیاهی بالغ داشته باشیم. بنابر این تکثیر و پرورش خانگی آن به منظور استفاده از زیبایی آن چندان منطقی نیست و بهتر است گیاه بالغ را از گلخانه ها و گلفروشی ها تهیه نمایید. نحوه گرده افشانی همانند سیکاس رولتا است. از اینجا ببینید.
سیکاس زامیا یک "فسیل زنده" گیاهی است که از زمان دایناسور ها در روی زمین وجود داشته است.
از آنجا که جوانه زنی بذر بسیار آهسته و دشوار است، دربسیاری از کشورها سیکاس های زامیایی که به فروش می رسند به طور غیرقانونی از طبیعت جمع آوری شده، که منجر به آسیب زدن به این گونه در زیستگاه طبیعی آن گردیده است.
موارد استفاده: زامیا به عنوان یک گیاه آپارتمانی بزرگ و به اندازه کافی جان سخت در مقابل غفلت گاه به گاه و محیط های داخلی خشن محسوب می شود.
از آن می توان برای کاشت در گلدان و نگهداری در تراس و پاسیو استفاده نمود و همچنین می توان به عنوان یک گیاه بیرونی در محوطه سازی ها و فضای سبز مورد استفاده قرار داد.
این سرخس نخلی در برابر نمک مقاوم است و می تواند در کشت ساحل استفاده می شود.
خلاصه:
مشخصات:
شاخ و برگ - سبز
ارتفاع حداکثر: 60 تا 150 سانتیمتر
گسترش: 1.5 تا 2.5 متر
مراقبت مناسب:
آبیاری در دوره استراحت - کم
آبیاری در طول دوره رشد فعال - متوسط
نور - روشن فیلتر شده
دما در دوره استراحت - 13 تا حداکثر 24 درجه سانتی گراد
دما در طول دوره رشد فعال – 16تا حداکثر 24 درجه سانتی گراد
رطوبت - کم
انواع دیگر گونه های زامیا و خاستگاه اصلی:
یک گونه، زامیا pseudoparasitica، به عنوان یک انگل گیاهی در شاخه های درختان رشد می کند.
Zamia acuminata Costa Rica
Zamia amazonum - Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru, Brazil
Zamia amplifolia - Colombia
Zamia angustifolia - The Bahamas, Cuba
Zamia boliviana - Bolivia, Mato Grosso
Zamia cremnophila - Tabasco
Zamia cunaria - Panama
Zamia disodon - Colombia
Zamia elegantissima - Panama
Zamia encephalartoides (Colombia)
Zamia erosa - Cuba, Jamaica, Puerto Rico
عکس هایی دیگر از سیکاس زامیا :